Γιατί η «Επανάσταση» του Εμανουέλ Μακρόν παραμένει επίκαιρη!

Της Ξένης Δ. Μπαλωτή.
Ιστορικός Πανεπιστημίου Σορβώννης.

Η εκτίμηση πως το βιβλίο που έγραψε ένας υποψήφιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας πριν από τρία χρόνια ελάχιστο ενδιαφέρον θα είχε στις ημέρες μας η εμπειρία μας λέει πως είναι σωστή. Γι’ αυτό και η εξαίρεση συνεχίζει να επιβεβαιώνει τον κανόνα! Στην περίπτωσή μας, η εξαίρεση βρίσκεται στο βιβλίο του Εμανουέλ Μακρόν, εδώ και δύο χρόνια Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, με τον τίτλο Επανάσταση.

Στην πολιτική ζωή του Δυτικού κόσμου δεν είναι ασύνηθες κάθε υποψήφιος για το ύπατο αξίωμα της χώρας του να γράφει βιβλίο με την πολιτική του κοσμοθεωρία. Ασύνηθες είναι, το γνωρίζουμε άριστα, τα προεκλογικά λεχθέντα να συμπίπτουν με την κυβερνητική τακτική που ακολουθεί. Και αυτό το «σύμπτωμα» είναι που κάνει το βιβλίο Επανάσταση ενδιαφέρον και σημαντικό.

Ενδιαφέρον, γιατί τα 15 από τα 16 κεφάλαιά του, αν και φαίνεται να αφορούν πρωτίστως το γαλλικό κοινό, ωστόσο αποτελούν μια μικρή πραγματεία για την έννοια της «μεταρρύθμισης» στον 21ο αιώνα και τη σύνδεση, με όρους ουμανιστικούς, της οικονομίας με την κοινωνία και την πρόνοια που της οφείλει το κράτος.

Η αντίφαση που κάποιος θα θεωρούσε ότι υπάρχει ανάμεσα στην προσωπικότητα του τεχνοκράτη Μακρόν και του α-πολίτικου πολιτικού, έως του σημείου να τον θεωρήσει διάττοντα αστέρα της πολιτικής, στην πραγματικότητα βρίσκει την ειλικρινή απάντησή της στην παιδεία που έχει λάβει, αν όχι κυριεύσει την ύπαρξή του, ο Γάλλος Πρόεδρος. Αυτό φαίνεται από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου του, όπου επιλέγει να θεμελιώσει την πολιτική του σκέψη στην αξία της εκπαίδευσης, της διδασκαλίας των δασκάλων του και της φιλαναγνωσίας, αναγνωρίζοντας, καθώς ο ίδιος γράφει, ότι «πέρασα την παιδική μου ηλικία μέσα στα βιβλία, κάπως έξω από τον κόσμο».

Αυτή η τελευταία παραδοχή, που με όρους τρέχουσας πολιτικής πρακτικής θα μπορούσε να αποτελεί μειονέκτημα και έλλειψη ρεαλισμού, στην πραγματικότητα αποτελεί το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Ε. Μακρόν, γιατί ξεκινά από τη γνώση του ιδανικού που θέλει να πετύχει και μετά χαράσσει την πορεία του. Το διαπιστώνουμε σε όλο το βιβλίο του, και κυρίως στο 15ο κεφάλαιο, αυτό που αφορά όλους μας, γιατί πραγματεύεται τα ζητήματα της Ευρώπης.

Η παιδεία που έχει λάβει ο Ε. Μακρόν τού επιτρέπει να προσεγγίσει την Ε.Ε. με όρους πρωτίστως ουμανιστικούς και δευτερευόντως οικονομικών δεικτών. Είναι πολύ συγκεκριμένη η αναφορά που κάνει στην ελληνική οικονομική κρίση, σε αντιδιαστολή με την «ασέβεια» προς τα βασικά δικαιώματα των ανθρώπων που επιδεικνύει η Κυβέρνηση της Ουγγαρίας. Γράφει ο Ε. Μακρόν, το 2016: «Υποστήριζα πάντα τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να διατηρήσει τη θέση της στη νομισματική Ευρώπη. Ωστόσο, μου έκανε τεράστια εντύπωση ότι καμιά στιγμή οι Ευρωπαίοι διαπραγματευτές δεν έκριναν απαραίτητο να υπενθυμίσουν στις ελληνικές Αρχές ότι έπρεπε να σέβονται την ευρωπαϊκή νομοθεσία […] και ιδίως τη νομοθεσία τη σχετική με το δικαίωμα ασύλου. Ορισμένες πρόσφατες αποφάσεις της ουγγρικής κυβέρνησης απείλησαν ακόμα και βασικές, δομικές αρχές της Ευρώπης, και όμως δεν αποτέλεσαν αντικείμενο ούτε σε μία από τις δέκα συνόδους, στις οποίες κατ’ άλλα εξεγειρόμαστε όταν τα χρήματα των φορολογουμένων ή η χρηματοπιστωτική υγεία των τραπεζών φαντάζουν εκτεθειμένα. Δεν πρέπει να συναινέσουμε σε αυτές τις βολικές παραλείψεις…». (σελ. 217)

Όχι μόνο αυτό το απόσπασμα, αλλά και ολόκληρο το κεφάλαιο με τον τίτλο «Επανιδρύοντας την Ευρώπη» αποκτά εξαιρετική επικαιρότητα αυτές τις τελευταίες ημέρες του Ιουνίου 2019, καθώς η Ε.Ε., την επομένη των ευρωεκλογών, πασχίζει να ορίσει τη νέα ηγεσία της. Ο Ε. Μακρόν, από το 2016, έχει περιγράψει με ακρίβεια την ευρωπαϊκή πολιτική που θα ακολουθούσε και, όπως διαπιστώνουμε, ακολουθεί. Είχε ορίσει ως πρωταρχικούς στόχους του την υπεράσπιση της ειρήνης, της ευημερίας και της ελευθερίας εντός της ηπείρου μας, την απόρριψη της πολιτικής της λιτότητας και της με κάθε κόστος πολιτικής της μείωσης των ελλειμμάτων, την απόρριψη των παγιωμένων αν και αποδεδειγμένα κακών πρακτικών που μειώνουν την αξιοπιστία της όποιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής κ.ά.

Εντυπωσιάζει η ενίοτε ψυχρή παραδοχή του: «οι σύνοδοι των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων έχουν καταστεί καρικατούρα… επαναλαμβάνουμε τις μεγάλες αρχές, αλλάζουμε μία λέξη σε ένα διάγγελμα ώστε να μην επαναλάβουμε το κείμενο της προηγούμενης συνόδου…».

Ποιος αναγνώστης θα διάβαζε αυτό το κεφάλαιο ενός βιβλίου με τον τίτλο Επανάσταση και θα περίμενε ότι ο 39χρονος, τότε, συντάκτης του θα παρέμενε στα λόγια περιορίζοντας την υστεροφημία του στην αναγραφή του ονόματός του ανάμεσα σε αυτά όλων των προηγουμένων Προέδρων της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Ακόμη και η λέξη «Αναγέννηση» της Ευρώπης, που ο Ε. Μακρόν χρησιμοποίησε κατά τις πρόσφατες ευρωεκλογές, υπήρχε μέσα στο προαναφερόμενο κεφάλαιο και τη συνέδεε με πολιτικές που προάγουν «την ελευθερία, την προστασία και την πρόοδο» των Ευρωπαίων πολιτών. Ήταν εύστοχο το μότο του κατά τις ευρωεκλογές «η Ευρώπη δεν είναι μόνο αγορά, αλλά και πεπρωμένο» μίας ολόκληρης ηπείρου.

Από την έως τώρα πρακτική του φαίνεται πως ο Ε. Μακρόν πιστεύει αυτά που γράφει και τα κάνει πράξη.

Αυτή η πρακτική έχει ένα καλό και ένα κακό: το καλό είναι ότι όλοι ξέρουμε τι θέλει να κάνει. Το κακό είναι, για τον ίδιο, ότι πρέπει να τα κάνει, γιατί ούτε το 2022 είναι μακριά για εκείνον, ούτε, ακόμη σημαντικότερο, το 2024 για την Ευρώπη. Και στις δύο περιπτώσεις μόνο αυτός κρατά στα χέρια του τα κλειδιά της επιτυχίας ή το λουκέτο χωρίς κλειδί.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ο Εμανουέλ Μακρόν, ως υποψήφιος ακόμη Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, αφηγείται για πρώτη φορά την προσωπική του ιστορία, τις εμπνεύσεις του, το όραμά του για τη Γαλλία και το μέλλον της σ’ έναν νέο κόσμο που βιώνει έναν μεγάλο μετασχηματισμό, σαν αυτόν που βίωσε η ανθρωπότητα τα χρόνια της Αναγέννησης και της εφεύρεσης της τυπογραφίας.

Ένα βιβλίο δυνατό, μοναδικό, που θέτει τα θεμέλια μιας νέας κοινωνίας.