ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ είναι ένα ταξίδι πολύ προσωπικό. Οι τέσσερις ηρωίδες μου είναι βασισμένες σε πραγματικά πρόσωπα της οικογένειάς μου. Η ιστορία του βιβλίου, τα γεγονότα δηλαδή, είναι όλα πραγματικά.
Χρόνια μάζευα όλες τις πληροφορίες, βασιζόμενη και στο οικογενειακό μου αρχείο. Έζησα για χρόνια με τις ηρωίδες μου. Έχω χωνέψει τις ζωές τους. Τα κόκαλά μου, η καρδιά μου, οι μύες μου τις έχουν απορροφήσει. Κάποτε ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να τις εκθέσω σιωπηλά στο χαρτί.
Φιλομήλα Μανωλάτου και Ιωάννης Λαπατάς, 1902.
Κατά τη διάρκεια αυτού του πολύ προσωπικού ταξιδιού, κατάλαβα πως υπάρχει ένα σιωπηλό κομμάτι μέσα μας, κάτω από τη φινιρισμένη προσωπικότητά μας που συνδέεται με την αναπνοή μας, τις λέξεις μας, τον ίδιο μας τον θάνατο. Το βιβλίο μου έρχεται κατευθείαν από αυτό το εσωτερικό μου σημείο, εκεί όπου δεν είμαι μόνο γυναίκα, Ελληνίδα, παντρεμένη με Ιταλό, μητέρα, αλλά και ένα κομμάτι αυτών των τεσσάρων σπουδαίων γυναικών της οικογένειάς μου, τη ζωή των οποίων παραθέτω στο μυθιστόρημα ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ.
Τέσσερις γυναίκες, τέσσερις ηρωίδες, τέσσερις γενιές της ίδιας φαμίλιας, οι προγιαγιάδες μου και η συνονόματη γιαγιά μου, μέσα σε δυο αιώνες ζουν, πεθαίνουν, υποφέρουν, παθιάζονται, χαίρονται, ερωτεύονται, θέλουν να μάθουν όλα τα μεγάλα γιατί της ζωής. Θέλουν να μάθουν να συνυπάρχουν με το αρνητικό, το δύσκολο, τις ενοχές, αυτό που τις φοβίζει και τις αρρωσταίνει, αυτό που δεν μπορούν να ελέγξουν. Ως Ελληνίδες της Διασποράς προσπαθούν να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα. Συγκλονίζονται από μεγάλες συνειδητοποιήσεις και, μέσα στις 371 σελίδες του βιβλίου μου, οι ηρωίδες μου προβληματίζονται για το νόημα της ζωής.
Φιλομήλα Λαπατά, 1902,
πριν από τον αρραβώνα της.
«Ποιος είμαι;», αυτός είναι ο βασικός προβληματισμός που απασχολεί τους ανθρώπους από την αρχή του κόσμου. Ο ίδιος ακριβώς προβληματισμός απασχόλησε και τις πρόγονές μου. Ποιος είναι ο σκοπός για τον οποίο ζούμε; Γιατί ζούμε; Γιατί άσχημα γεγονότα συμβαίνουν στους καλούς ανθρώπους; Δε θέλουμε να μάθουμε μόνο τον συλλογικό σκοπό των ανθρώπων στη Γη, αλλά τη σημασία και την αιτία για κάθε ζωή.
Μεγάλωσα μέσα σε μια υπαρξιακή αναζήτηση. Εγώ ακόμα δεν έχω βρει ακόμα απαντήσεις στα μεγάλα «γιατί» της ζωής. Η ζωή, με τις επιλογές που έκανα, λανθασμένες ή μη, υπήρξε πάντα ένα μεγάλο μυστήριο για μένα. Όσο όμως μεγαλώνω αισθάνομαι πιο άνετα με λιγότερη βεβαιότητα και περισσότερο μυστήριο!
Η ζωή είναι ένα μυστήριο. Το κλειδί για να ξεκλειδώσει αυτό το μυστήριο μπορεί να βρίσκεται κάπου στην απρόσβατη διάσταση του σύμπαντος ή στην πιο βαθιά γνώση της ψυχής μας. Μέχρι να ανακαλύψουμε αυτό το κλειδί, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποδεχτούμε το μυστήριο.
Ανδρέας Λαπατάς με τα εγγόνια του, Τώνια και Ανδρέα, 1913.
Και να τώρα που φεύγω και γυρίζω πίσω, στις ρίζες μου, ακολουθώντας το όνειρο που λέγεται Ελλάδα. Αλλά όπως λέει η σοφή μητέρα μου, πατρίδα μας είναι πάντα το μέρος όπου ζούμε. Η Ελλάδα είναι μόνο η πατρίδα των προγόνων μας. Πολλές φορές αναρωτιέμαι από πού έρχομαι, ποια να ’ναι άραγε η πρώτη μου ύλη, τι μνήμες κουβαλάει το κύτταρό μου και τι υπάρχει πέρα από όσα αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μου. Τώρα τελευταία άρχισα να αισθάνομαι ότι όλα είναι αλληλένδετα μεταξύ τους και πως γενιές και γενιές προγόνων μου έχουν γίνει κομμάτια της δικής μου ουσίας. Πολλές φορές μπερδεύω τον εαυτό μου με τις μεγάλες απούσες της οικογένειάς μου. Και τότε αισθάνομαι τη συνειδητοποίηση της προγιαγιάς μου, της Αικατερίνης Χατζηγιάννη, άλλοτε πάλι το πάθος της τραγικής γιαγιάς μου, της Ναταλίας Πατρικίου, και δεν είναι λίγες οι φορές που συγκλονίζομαι από τις ομοιότητες που έχω με την Αντωνία Μανωλάτου, τη μητέρα μου. Τότε θαυμάζω αυτή τη μικροσκοπική γυναίκα που εμπιστεύεται τη διαίσθησή της και μπορεί να δέχεται με ευγνωμοσύνη τα μαθήματα της ζωής. Και κρυφά τη ζηλεύω για το χάρισμα να βλέπει μόνο τα θετικά σε οποιαδήποτε κατάσταση της παρουσιάζεται.
Όμως, εγώ είμαι ο εαυτός μου, η Φιλομήλα Λαπατά, και είμαι φτιαγμένη από τις δικές μου εμπειρίες. Έχω κάνει λάθη, κάποιους έχω πληγώσει και από κάποιους άλλους έχω πληγωθεί, αλλά μέσα από τις δυσκολίες που συνάντησα έμαθα τι είναι η ζωή. Μπορώ πια να πω με σιγουριά πως, τελικά, η ζωή είναι μια διαρκής αναζήτηση!
Ελληνισμός της διασποράς, 1791-1913. Βραΐλα, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη, Αμβέρσα. Με φόντο την πλούσια τοιχογραφία μιας εποχής χωρίς επιστροφή και με άξονα τις συνέπειες που επέφεραν στη φύση και τη ζωή των ανθρώπων δυο μεγάλες οικολογικές καταστροφές στον ποταμό Δούναβη, τέσσερις Ελληνίδες, τέσσερις γενιές της ίδιας φαμίλιας, τέσσερις σπουδαίες γυναίκες μοιράζονται μέσα σε έναν ολόκληρο αιώνα το ίδιο κύτταρο και την ίδια απόγνωση, προσπαθώντας να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα και να δώσουν απαντήσεις σε όλα τα μεγάλα «γιατί» της ζωής:
* Αικατερίνη Χατζηγιάννη, η αρχόντισσα.
* Ναταλία Πατρικίου, η μάγισσα.
* Αντωνία Μανωλάτου, η προσαρμοστική.
* Φιλομήλα Λαπατά, η περήφανη.
Στην Ευρώπη των πολιτισμικών αλλαγών του 19ου αιώνα και με ένα ελληνικό κράτος στα σπάργανα, κάθε ηρωίδα ζει τη δική της ιδιαίτερη ιστορία μέσα σε περιπέτειες, πάθη, μονομαχίες, έρωτες, δράματα και επίγνωση, με κοινό παρονομαστή πάντα την αναζήτηση του νοήματος της ζωής.
Βραΐλα, 1838.
Η ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΛΑΠΑΤΑ γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι ο καρπός μιας Μακεδόνισσας κι ενός πολίτη του κόσμου. Σπούδασε δημόσιες σχέσεις κι εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα. Παραμένει όμως μόνιμη μαθήτρια της ζωής. Η πολυπλοκότητα των διαπροσωπικών σχέσεων την απασχολεί από πολύ παλιά και αυτός της ο προβληματισμός αποτυπώνεται στα βιβλία της. Καθώς αγαπά την ποικιλία, ζει μεταξύ δύο κόσμων: της Ελλάδας και της Ιταλίας.