Μπλε φάλαινα, WannaCry, cyberbullying, ransomware, λέξεις που τις τελευταίες ημέρες πρωταγωνιστούν στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και τους τίτλους ιστοσελίδων εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το πόσο ασφαλές είναι το διαδίκτυο για μικρούς αλλά και μεγάλους. Το διαδίκτυο αποτελεί μείζον κομμάτι της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής ενός ατόμου, και για το λόγο αυτό κάθε άνθρωπος θα πρέπει να ενημερωθεί για την ορθή χρήση του και τους τρόπους προστασίας από τα σκοτεινά σημεία του.

Το βιβλίο ΓΟΝΕΙΣ, ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, του Μάνου Σφακιανάκη, τ. Διευθυντή Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, και της ψυχοθεραπεύτριας Βέρας Αθανασίου, έχει στόχο να εκπαιδεύσει τους γονείς πρακτικά αλλά και ψυχολογικά στη χρήση του διαδικτύου, τόσο από τους ίδιους όσο και από τα παιδιά τους, μέσα από το πρίσμα της τεχνογνωσίας αλλά και της συναισθηματικής αυτοεπίγνωσης. Η σειρά βιβλίων με πρωταγωνιστή τον Μπεν, για ηλικίες 5- 11, έχει ως στόχο την εκπαίδευσή των μικρών μας φίλων μέσα από διδακτικές ιστορίες οι οποίες τα βοηθούν να κατανοήσουν τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο.

Οφέλη & κίνδυνοι

Αν κάτι χαρακτηρίζει πάνω από οτιδήποτε άλλο την εποχή μας, αυτό δεν είναι άλλο από το διαδίκτυο. Το ίντερνετ, ίσως η μεγαλύτερη επινόηση του ανθρώπινου μυαλού όλων των εποχών, επιτρέπει την online επαφή των χρηστών και την ανταλλαγή πληροφοριών από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη βρίσκεται κανείς, άμεσα και σε πραγματικό χρόνο, καθιστώντας δυνατή τη ζωντανή αμφίδρομη επικοινωνία και παρέχοντας τη δυνατότητα της άμεσης συμμετοχής σε όλους τους χρήστες, με την ελεύθερη επιλογή λήψης, παροχής και διάχυσης της πληροφορίας. Καταργώντας τα σύνορα και εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις, το ίντερνετ καταλύει τις κοινωνικές και πολιτιστικές διαχωριστικές γραμμές που υπάρχουν στον «πραγματικό» κόσμο και που τα παραδοσιακά μέσα επικοινωνίας αδυνατούν να ξεπεράσουν.

Στο σημείο αυτό οφείλω να τονίσω πως το διαδίκτυο δεν είναι κάτι καθαυτό κακό, και οι προσπάθειες κάποιων να το δαιμονοποιήσουν, με τη συνδρομή ορισμένων ΜΜΕ, είναι αφελείς και προφανώς ατελέσφορες. Προβλήματα υπάρχουν, και είναι ενδεχομένως πολλά, αλλά μπορούν και πρέπει να αντιμετωπιστούν με σύνεση. Τα πάντα είναι θέμα προσοχής και γνώσης των κανόνων χρήσης. Αν δε γνωρίζουμε τους πιθανούς κινδύνους, αν δεν ακολουθούμε τους κανόνες χρήσης, ενδέχεται να πέσουμε θύματα εγκληματικών συμπεριφορών, οι οποίες ποικίλλουν σε σοβαρότητα κι επικινδυνότητα. Το διαδίκτυο και η χρήση του από τους πάντες είναι, αν μη τι άλλο, μονόδρομος, οπότε οφείλουμε άπαντες να ξέρουμε καλά πώς να το χρησιμοποιούμε.

Μολονότι όμως η διαδικτυακή εποχή μας παρέχει στους πάντες γνώση, ενημέρωση, επικοινωνία και δυνατότητα οικονομικής ανέλιξης, για να αναφέρουμε λίγα μόνο από όσα προσφέρει το ίντερνετ, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει και πόνο – μεγάλο ψυχικό, και όχι μόνο, πόνο. Όντας ο πρώτος αξιωματικός στη χώρα μας που ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη διερεύνηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος, από το 1995 μέχρι και το 2017, και γνωρίζοντας πολύ καλά τη δίψα των νέων κυρίως γονιών να μάθουν τι κινδύνους μπορεί να κρύβει το διαδίκτυο για τα παιδιά τους και ποιοι είναι οι κανόνες ασφαλείας που πρέπει να γνωρίζουν, θα εστιάσω στο τρίπτυχο παιδική πορνογραφία, διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying) και εθισμός, δίνοντας παράλληλα και αρκετούς, απλούς και λακωνικούς, κανόνες ασφαλούς πλοήγησης στον κυβερνοχώρο. Επίσης, θα καταθέσω κάποιες, ελάχιστες, εμπειρίες από τη δράση μου –φυσικά με μικρές πλην ουσιώδεις παραλλαγές για ευνόητους λόγους–, όχι για άλλο λόγο, αλλά για να νιώσουν τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά που θα διαβάσουν αυτό το βιβλίο τις αγωνίες και τα χτυποκάρδια των θυμάτων που παρέβλεψαν κάποιους κανόνες ασφαλούς πλοήγησης.

Cyberbullying: μια λέξη που σε γεμίζει τρόμο μόλις την ακούσεις, ακόμα και αν δεν είσαι γονιός. Τι σημαίνει όμως;

Το 1995 είχαμε δύο με τρεις υποθέσεις τον μήνα, ενώ σήμερα οι καταγγελίες πρέπει να ξεπερνούν τις ογδόντα κατά μέσο όρο ημερησίως.

Διαβάστε περισσότερα για το cyberbullying και τους τρόπους αντιμετώπισής του!

Για κάποιον που δε γνωρίζει καλά την ορολογία, μπορεί να σημαίνει πολλά και διάφορα.

Πρώτα πρώτα, μεταξύ γονέων ή δασκάλων μπορεί, εσφαλμένα, να χαρακτηρίζει απλές παρεξηγήσεις ανάμεσα σε παιδιά, συνοδευόμενες με έντονο διάλογο, ή αθώα «νάζια» αγοριών ή κοριτσιών που θέλουν να προκαλέσουν την προσοχή άλλων κοριτσιών ή αγοριών συνήθως. Όλα αυτά συχνά μεταφέρονται από τα παιδιά δραματοποιημένα στα σπίτια τους, και κάπως έτσι αρχίζει μια σύγκρουση μεταξύ δύο ή περισσότερων οικογενειών, στην οποία μπορεί να εμπλακούν και δάσκαλοι ή καθηγητές ή ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων.

Η άνω των είκοσι ετών εμπειρία μου στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και οι πάμπολλες σοβαρές διαδικτυακές υποθέσεις που διαχειρίστηκα στην Αστυνομία, που πρέπει να ξεπερνούν τις 10.000 σε σύνολο 28.000, μου έχουν μάθει πως το συντριπτικό ποσοστό φαινομενικά παρόμοιων περιπτώσεων δεν έχει σε τίποτε να κάνει με διαδικτυακό εκφοβισμό. Βρισκόμαστε μπροστά σε απλές, συνηθισμένες παρεξηγήσεις, στις οποίες εμπλέκεται και το διαδίκτυο: η online επικοινωνία μεταξύ συνομηλίκων. Το 1995 είχαμε δύο με τρεις υποθέσεις τον μήνα, ενώ σήμερα οι καταγγελίες πρέπει να ξεπερνούν τις ογδόντα κατά μέσο όρο ημερησίως, συμπεριλαμβανομένων και των τηλεφωνικών, μολονότι μεγάλο ποσοστό αυτών που καταγγέλλουν δεν προσέρχονται εντέλει για να υποβάλουν εγκλήσεις.

Μετά τον άδικο χαμό του Βαγγέλη Γιακουμάκη, κάποιοι ειδικοί του χώρου θέλουν να περάσουν στην κοινωνία την εσφαλμένη εντύπωση ότι είμαστε μια χώρα γεμάτη κρούσματα bullying και cyberbullying. Εκείνη ειδικά τη χρονική περίοδο, οι περισσότεροι γονείς νόμιζαν ότι τα παιδιά τους υφίσταντο εκφοβισμό, λες και είχαμε να κάνουμε με κάποια παιδική ίωση ή με εποχική γρίπη. Τηλεφωνούσαν μαζικά στο 11188 της ΔΙΔΗΕ για να καταγγείλουν την περίπτωσή τους και για να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες. Οφείλω λοιπόν να καταθέσω εδώ, για πρώτη φορά και έπειτα από κάποια χρόνια μετά το συγκεκριμένο θλιβερό συμβάν ότι, εάν δεν είχα την εμπειρία και τη γνώση που διαθέτω, θα έπρεπε να είχα στείλει κατηγορούμενους μέσω της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος εκατοντάδες συμπολίτες μας χωρίς να υπάρχει λόγος και ουσία. Αντιθέτως, επέλεγα να εξηγώ στους γονείς, με αγάπη και ηρεμία, ότι αυτά που μου ανέφεραν έδειχναν την αγάπη που έτρεφαν προς το παιδί τους και μόνο. Τίποτε περισσότερο από αυτό. Και ότι μόνο αν μεγάλωναν τα παιδιά τους στη γυάλα δε θα συνέβαιναν αυτά που μου έλεγαν. Χαρακτηριστικό εκείνης της εποχής, ένα από τα πολλά ανάλογα, είναι καταγγελία μητέρας που μου είπε ότι η κόρη της έχει δεχτεί cyberbullying από… εικονικό χαρακτήρα βιντεοπαιχνιδιού… Στα είκοσι δύο χρόνια της υπηρεσίας μου οι εκατοντάδες υποθέσεις δήθεν cyberbullying που μου αναφέρθηκαν κατέληγαν σε αμοιβαίες υποχωρήσεις διότι σε καθεμία ξεχωριστά αποδείκνυα στους γονείς ότι αυτό που μου κατήγγελλαν δεν ήταν διαδικτυακή απόπειρα τρομοκράτησης αλλά, ανάλογα με την περίπτωση, καζούρα, παρεξήγηση ή «ναζάκια», που σκοπό είχαν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον.

Το πραγματικό cyberbullying όμως είναι εντελώς διαφορετικό. Και πολύ επικίνδυνο. Το cyberbullying, μια εσφαλμένη και απαράδεκτη συμπεριφορά που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραβλέπεται ή να αγνοείται, είναι οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας και παρενόχλησης, οποιαδήποτε τρομοκρατική ή αυταρχική συμπεριφορά που πραγματοποιείται μέσω της χρήσης ψηφιακών συσκευών. Η ψηφιακή παρενόχληση, ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου, προκαλεί απόλυτη καθήλωση: το θύμα πλημμυρίζει ταραχή και τρόμο, νιώθει έναν κόμπο στο στομάχι, σαστίζει και ντρέπεται. Καμιά φορά, ακόμα και ένα απλό ηλεκτρονικό μήνυμα, προσβλητικό ή απειλητικό, μπορεί να προκαλέσει μεγάλο φόβο και να έχει τρομερά αποτελέσματα.

Σε μία άλλη υπόθεση που κληθήκαμε να ερευνήσουμε, τέσσερα κορίτσια είχαν δεχτεί φραστική επίθεση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ακόμα και με απειλές για τη ζωή τους, που φυσικά τους προκάλεσε τρόμο, ανησυχία και έντονη συναισθηματική ταραχή. Ως αποτέλεσμα, σταμάτησαν να πηγαίνουν στο σχολείο τους· επί έναν μήνα έμειναν κλεισμένες στα σπίτια τους, τρομοκρατημένες και γεμάτες ανασφάλεια. Ο διευθυντής του σχολείου έκανε καταγγελία για το συμβάν, για να αποκαλυφθεί εντέλει ότι το cyberbullying το είχε προκαλέσει η μια από τις τέσσερις κοπέλες, διότι δεν την έκαναν παρέα οι άλλες τρεις. Ήθελε να βρίσκεται μαζί τους έστω και μέσω μιας κατάστασης τέτοιου είδους. Τα παιδιά είναι ένας άγνωστος κόσμος, πολλές φορές.

Το cyberbullying έχει αντικαταστήσει κατά μία έννοια την παλιά «καζούρα» στα σχολεία, όμως έχει εντελώς διαφορετικά στοιχεία. Ο ψηφιακός εκφοβισμός μοιάζει πολύ με τον απλό εκφοβισμό, αφού υπάρχει θύτης, θύμα και παρατηρητές.

Έχει, όμως, και μερικές διαφορές:

Μπορεί να φτάσει σε πολύ λίγο χρόνο σε πολλούς παραλήπτες.
Ένας απλός χρήστης του διαδικτύου δεν μπορεί να βρει εύκολα από ποιον έλαβε κάποιο ηλεκτρονικό μήνυμα.
Ο θύτης νιώθει ότι μπορεί να μείνει ανώνυμος.
Η μη προσωπική επαφή με το θύμα του κάνει τον δράστη σκληρότερο.

Οι δράστες χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και το πλήθος των εφαρμογών του (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, chat rooms, διαδραστικά παιχνίδια κ.ο.κ.) για να παρενοχλήσουν, να απειλήσουν, να εκφοβίσουν, να δυσφημίσουν, να υποδυθούν κάποιο άτομο επιρροής ή να υποκλέψουν την ταυτότητα τρίτων. Μερικές από τις πιο κοινές μεθόδους που χρησιμοποιούν είναι οι εξής:

Αποστολή μηνυμάτων με προσβλητικό περιεχόμενο.
Δημοσίευση προσβλητικών φωτογραφιών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Διάδοση ψευδών δυσφημιστικών γεγονότων.
Κλήσεις με απόκρυψη με σκοπό την πρόκληση φόβου ή ταραχής.
Στοχοποίηση συγκεκριμένων ατόμων για διασπορά μηνυμάτων μίσους από άλλους.
Εκτόξευση απειλών κατά τη διάρκεια ενός διαδραστικού παιχνιδιού.
Υποκλοπή κωδικών κυρίως των κοινωνικών δικτύων ώστε να διαχειρίζονται οι ίδιοι τις σελίδες του θύματός τους.

Για ποιους λόγους το κάνουν; Και πάλι οι απαντήσεις ποικίλλουν:

Από ανάγκη για παιχνίδι και διασκέδαση μέσω πειράγματος, καζούρας, που όμως ξεφεύγει, περνά τα όρια και καταντά τρομοκράτηση.

Από ζήλια.
Εξαιτίας ψυχολογικής καταπίεσης.
Για αντεκδίκηση.
Από ανάγκη για προσοχή.

Τα δε αποτελέσματα του cyberbullying ποικίλλουν επίσης – αλλά και κλιμακώνονται:

Το θύμα νιώθει ντροπή, θλίψη, αγανάκτηση, θυμό, φόβο.
Απέχει από τα μαθήματα του σχολείου.
Η σχολική του επίδοση πέφτει σταθερά ή και απότομα.
Κάνει πράγματα αντίθετα με τον χαρακτήρα του – ακόμα και παράνομες πράξεις λόγω εκβιασμού.
Πέφτει σε κατάθλιψη.
Επιχειρεί να βάλει τέλος στη ζωή του.

Πώς μπορεί να αντιδράσει κανείς; Κάποιοι βασικοί τρόποι είναι οι εξής:

Κατ’ αρχάς, ποτέ δεν απαντάμε στον δράστη. Ούτε επιθετικά, ούτε αμυντικά.
Αλλάζουμε λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας.
Κρατάμε σε ειδικό φάκελο όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που φανερώνουν την παράνομη δράση του ατόμου που μας επιτέθηκε.
Εάν τον γνωρίζουμε, τον αποκλείουμε από τους διαδικτυακούς μας φίλους.
Αν η παρενόχληση γίνεται σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το facebook, κάνουμε αμέσως αναφορά του συμβάντος (report).
Ενημερώνουμε τους γονείς του θύτη, τους κοινούς δασκάλους ή καθηγητές μας, ή επικοινωνούμε με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188.

Παιδική πορνογραφία: ένα παγκόσμιο φαινόμενο και μια επιχείρηση με τεράστια κέρδη

Κατά την περίοδο της εφηβείας ειδικά, τα παιδιά επαναστατούν, θέλουν να είναι και να λειτουργούν σε καθεστώς πλήρους ανεξαρτησίας, οπότε η αναζήτηση νέων γνωριμιών μέσω διαδικτύου καθιστά τους εφήβους την πιο ευαίσθητη ομάδα, τόσο στο ζήτημα της πορνογραφίας όσο και της σεξουαλικής παρενόχλησης. Τα «αρπακτικά» προσπαθούν να αναπτύξουν φιλική σχέση με τα θύματά τους, αποσπούν με έντεχνο τρόπο χρήσιμες πληροφορίες και κάποια στιγμή κερδίζουν την εμπιστοσύνη του παιδιού.

Διαβάστε περισσότερα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της παιδικής πορνογραφίας!

Η διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο· μια επιχείρηση με τεράστια κέρδη. Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια έχει επίσης υπάρξει ραγδαία αύξηση του αριθμού των χρηστών του διαδικτύου που κατεβάζουν βίντεο και φωτογραφίες με παιδικό πορνογραφικό υλικό. Οι γονείς οφείλουν να ενημερωθούν πρώτα οι ίδιοι και στη συνέχεια να αφιερώσουν χρόνο στην ηλεκτρονική διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Πρέπει να καθίσουν μαζί τους και να πλοηγηθούν στο διαδίκτυο προκειμένου να δουν τις ανησυχίες τους –γιατί οι έφηβοι έχουν ανησυχίες, και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό– και να ενημερωθούν σχετικά με την online δραστηριότητά τους.

Συνήθως τα «αρπακτικά» έχουν παιδοφιλικές τάσεις. Οι παιδόφιλοι που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ανήλικα παιδιά ικανοποιούν τις ανάγκες και το πάθος τους μέσα από το διαδίκτυο, που τους δίνει πρόσβαση σε άφθονο παιδικό πορνογραφικό υλικό, το οποίο ικανοποιεί τις σεξουαλικές τους ανάγκες· μόλις όμως βρεθούν μαζί με ένα παιδί μόνοι σε κάποιο χώρο, ίσως επιχειρήσουν, τυφλωμένοι από το πάθος τους, να ασελγήσουν επάνω του εφόσον δουν ότι μπορούν να το κάνουν με ασφάλεια και χωρίς να γίνουν αντιληπτοί.

Πώς αντλούν όμως οι επιτήδειοι φωτογραφίες ανηλίκων;

Συνήθως χρησιμοποιούν τη μέθοδο του grooming, μια διαδικασία κατά την οποία τα «αρπακτικά», προσποιούμενα ότι είναι μικρά παιδιά ή έφηβοι, χρησιμοποιούν τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, τα chat rooms κτλ. για να προσελκύσουν παιδιά. Κατά την περίοδο της εφηβείας ειδικά, τα παιδιά επαναστατούν, θέλουν να είναι και να λειτουργούν σε καθεστώς πλήρους ανεξαρτησίας, οπότε η αναζήτηση νέων γνωριμιών μέσω διαδικτύου καθιστά τους εφήβους την πιο ευαίσθητη ομάδα, τόσο στο ζήτημα της πορνογραφίας όσο και της σεξουαλικής παρενόχλησης. Τα «αρπακτικά» προσπαθούν να αναπτύξουν φιλική σχέση με τα θύματά τους, αποσπούν με έντεχνο τρόπο χρήσιμες πληροφορίες (σχετικά με τον τόπο διαμονής τους, τα ενδιαφέροντά τους, τις σεξουαλικές τους εμπειρίες κ.ο.κ.) και κάποια στιγμή κερδίζουν την εμπιστοσύνη του παιδιού. Στη συνέχεια, προκαλούν συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου και επιδιώκουν ανταλλαγή ερωτικών φωτογραφιών· μόλις το καταφέρουν, έχουν στα χέρια τους υλικό που θα αποτρέψει το θύμα τους να προβεί σε κάποιου είδους καταγγελία, από ντροπή και από το αίσθημα της συνενοχής.

Σε διερεύνηση υπόθεσης στη χώρα μας με πέντε ανήλικα κορίτσια ηλικίας 8-10 ετών, διαπιστώθηκε ότι ο παιδόφιλος είχε διεισδύσει μέσω ενός chat room σε κάποιο αθώο διαδικτυακό παιχνίδι, στο οποίο τα μικρά κοριτσάκια έφτιαχναν ψηφιακές κούκλες, τους μαγείρευαν κτλ. Στο παιχνίδι αυτό, ο εν λόγω παιδόφιλος είχε παρουσιαστεί σαν «Ελενίτσα, 7 ετών» και συζητούσε ανενόχλητος με τα ανήλικα παιδιά. Κατάφερε μάλιστα να αποκτήσει την εμπιστοσύνη των κοριτσιών και να τα προτρέπει, από ένα σημείο και μετά, να βγάζουν τα ρούχα τους ενώ αυτός τραβούσε και «κατέβαζε» φωτογραφίες. Μία ημέρα, κάποια από τις μητέρες εντόπισε την οκτάχρονη κόρη της να είναι κλειδωμένη στο μπάνιο με αγκαλιά τον φορητό υπολογιστή και ανοιχτή την κάμερα, συνδεδεμένη με τον παιδόφιλο, και έσπευσε να καταγγείλει το περιστατικό στη ΔΙΔΗΕ. Φυσικά έγινε αμέσως έρευνα και διαπιστώθηκε ότι και τα πέντε κορίτσια ήταν ταυτόχρονα online, παρέχοντας, άθελά τους, φωτογραφικό υλικό στον παιδεραστή. Ο παιδόφιλος εντοπίστηκε, και η υπόθεση πήρε άμεσα τον δρόμο της δικαιοσύνης.

Σε μία άλλη υπόθεση, αντλημένη πάντα από την προσωπική μου εμπειρία, συνελήφθη ένας ενήλικος, και κατά τα άλλα ευυπόληπτος συμπολίτης μας, και δη με την αυτόφωρη διαδικασία, τη στιγμή ακριβώς που προσπαθούσε να επιβιβάσει στο αυτοκίνητό του έναν δεκαπεντάχρονο νεαρό με σκοπό να τον αποπλανήσει. Η διερεύνηση αυτής της υπόθεσης ξεκίνησε έπειτα από καταγγελίες παιδιών στο CyberAlert της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, σύμφωνα με τις οποίες ο δράστης συνομιλούσε διαδικτυακά με ανηλίκους, τους οποίους εν συνεχεία προσπαθούσε να αποπλανήσει για να συνευρεθεί μαζί τους. Αστυνομικοί τον εντόπισαν στα βόρεια προάστια ενώ επιβίβαζε στο κλειστό φορτηγάκι του τον δεκαπεντάχρονο. Οι άνδρες της Δίωξης τον ακινητοποίησαν και τον συνέλαβαν, ελευθερώνοντας παράλληλα και τον ανήλικο που είχε παρασύρει. Από την έρευνα που έγινε στο φορτηγάκι, διαπιστώθηκε ότι ο δράστης είχε διαμορφώσει ειδικά το εσωτερικό του οχήματος, ώστε να διαθέτει κρεβάτι με στρώμα, κουβέρτες, μαξιλάρια κτλ., ενώ είχε φροντίσει να υπάρχει ακόμα και ο κατάλληλος αισθησιακός φωτισμός στον χώρο. Βρέθηκαν επίσης σχετικά ερωτικά βοηθήματα, καθώς και σοκολάτες, μπισκότα, ροφήματα και άλλα παρόμοια, με τα οποία ο δράστης επιδίωκε να «χαλαρώσει» τα ανήλικα θύματά του. Διαπιστώθηκε μάλιστα ότι στο παρελθόν είχε αποπλανήσει και βιάσει μια δεκαεξάχρονη κοπέλα…

Τα «αρπακτικά» συνήθως είναι άτομα υπεράνω πάσης υποψίας, που πιθανόν να έχουν και δική τους οικογένεια: συχνά είναι φιλήσυχοι, ευυπόληπτοι, μορφωμένοι, επιφανείς και οικονομικά ευκατάστατοι, π.χ. επιστήμονες, δάσκαλοι, επιχειρηματίες κ.ά. Δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν τη θέση τους αλλά και την τυχόν σχέση που έχουν με τα θύματά τους (συγγενείς) για να ικανοποιήσουν το αρρωστημένο πάθος τους. Σε πολλές περιπτώσεις είχαμε «αρπακτικά» που παρουσιάζονταν να κατέχουν επαγγελματικές θέσεις υψηλές και ελκυστικές σε ανήλικα κορίτσια.

Όλοι μας γνωρίζουμε την τάση των ανήλικων, και όχι μόνο, κοριτσιών να θέλουν να ακολουθήσουν καριέρα σαν μοντέλα, τραγουδίστριες, ηθοποιοί, αεροσυνοδοί κτλ. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του τριαντατριάχρονου Τζορτζ, ο οποίος ζούσε στη χώρα μας και, ύστερα από καταγγελία της δωδεκάχρονης Ιωάννας, προέκυψε ότι υποδυόταν τον μάνατζερ σε πρακτορείο μοντέλων και προέτρεπε τα ανήλικα θύματά του να του στείλουν φωτογραφίες τους με το πρόσχημα της αποστολής τους σε πρακτορείο μοντέλων στην Αργεντινή, έναντι υψηλής αμοιβής που υποτίθεται ότι έφτανε μέχρι και τα 180.000 ευρώ. Στη συνέχεια, και εφόσον του άρεσε η ανήλικη, ζητούσε επίμονα αποκαλυπτικές φωτογραφίες αλλά και βίντεο, με αποτέλεσμα να έχει πείσει δεκάδες μικρά κορίτσια. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα έπειθε τα θύματά του να προβαίνουν σε ερωτικές πράξεις, να τις βιντεοσκοπούν και να τις στέλνουν στον «μάνατζερ του πρακτορείου μοντέλων» για να τις χρησιμοποιήσει, υποτίθεται, για προωθητικό υλικό.

Πολλά «αρπακτικά» δε μένουν μόνο στη διακίνηση και τη χρήση των φωτογραφιών που πέφτουν στα χέρια τους, αλλά, όπως είπαμε, είναι και οι ίδιοι παιδόφιλοι. Ένα ποσοστό τους, μάλιστα, συχνά επιχειρεί να βρεθεί κοντά στο παιδί που εκβιάζει για να ικανοποιήσει το πάθος του ασελγώντας επάνω του. Τι κάνουμε λοιπόν αν υποπέσει κάτι τέτοιο στην αντίληψή μας;

Παραθέτω εδώ μερικές βασικές συμβουλές, για παιδιά και για τους γονείς τους:

Βασικές συμβουλές για παιδιά

Συμβουλευτείτε τους γονείς σας αμέσως μόλις προκύψει κάτι σχετικό με τα παραπάνω, αμέσως μόλις κάτι σας κάνει να νιώσετε άσχημα ή άβολα εξαιτίας κάποιου ατόμου που σας προσέγγισε (ή που το προσεγγίσατε εσείς σε μια πλατφόρμα, σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι κτλ.).
Μη βάζετε τα προσωπικά σας στοιχεία στους λογαριασμούς που τυχόν διατηρείτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (διεύθυνση, τηλέφωνο, σχολείο κτλ.).
Να ορίσετε στις Ρυθμίσεις Απορρήτου του facebook οι πληροφορίες σας να είναι ορατές μόνο στους Φίλους σας. Μην αναρτάτε φωτογραφίες σας που θα μπορούσαν να υποκλαπούν για παράνομη χρήση.
Καλύτερα να χρησιμοποιείτε ψευδώνυμο (nickname) παρά το πραγματικό σας όνομα.
Να έχετε σύνθετο κωδικό σε όλους τους λογαριασμούς σας, και όχι κάποιον που εύκολα θα μπορούσε να μαντέψει κανείς (ημερομηνία γέννησης, αγαπημένη ομάδα κτλ.).
Μην αποδέχεστε αιτήματα φιλίας από αγνώστους.
Μην μπαίνετε σε σελίδες ή σάιτ όπου απαιτείται η χρήση κάμερας.
Μη φωτογραφηθείτε ποτέ και για οποιονδήποτε λόγο ύστερα από παρότρυνση τρίτου.
Να ζητάτε πάντα την άδεια των φίλων σας προτού δημοσιεύσετε φωτογραφίες τους.
Να ζητάτε πάντα την άδεια των γονιών σας προτού δημοσιεύσετε μια οικογενειακή φωτογραφία.
Αν σας κάνει «tag» κάποιος φίλος σας σε μια φωτογραφία και δεν το θέλετε, αφαιρέστε την «ετικέτα» σας.
Να σκεφτείτε πολύ πρoτού δημοσιεύσετε κάποιο βίντεό σας.
Μην κάνετε check-in, μη μαρτυράτε πού βρίσκεστε (σε ένα καφέ, σε ένα πάρκο κτλ.).
Αν σας προσεγγίσουν μιλώντας πονηρά ή με σεξουαλικά υπονοούμενα, σταματήστε αμέσως την κουβέντα.
Μην κρύβετε ποτέ κάτι που νιώθετε πως δεν είναι σωστό!
Μην κάνετε ποτέ chat με αγνώστους.
Αν αισθάνεστε ανασφάλεια ή φόβο, ειδοποιήστε άμεσα τους γονείς σας ή καταγγείλτε το συμβάν ανώνυμα στο 11188. Οι ειδικοί εκεί θα σας βοηθήσουν αποτελεσματικά.
Να μην είστε ποτέ σίγουροι για το φύλο ή την ηλικία οποιουδήποτε συνομιλητή σας δε γνωρίζετε από κοντά. Μπορεί να είναι κυριολεκτικά οποιοσδήποτε.

Βασικές συμβουλές για τους γονείς

Να μάθετε καλά τις βασικές συμβουλές προς τα παιδιά.
Να έχετε την εποπτεία των ηλεκτρονικών συσκευών στο σπίτι σας.
Παιδιά κάτω των δεκατριών ετών δεν πρέπει να έχουν λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Να ξέρετε τους κωδικούς πρόσβασης στους λογαριασμούς των παιδιών σας, για την περίπτωση που θα σας χρειαστούν.
Μην αναρτάτε φωτογραφίες των παιδιών σας που θα μπορούσαν να υποκλαπούν για παράνομη χρήση.
Μην αναρτάτε φωτογραφίες στις οποίες διακρίνεται το πρόσωπο των παιδιών σας.
Μη βάζετε τα προσωπικά σας στοιχεία στους λογαριασμούς που τυχόν διατηρείτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (διεύθυνση, τηλέφωνο κτλ.).
Οι φίλοι του παιδιού σας στο διαδίκτυο πρέπει να είναι φίλοι του και έξω από αυτό.
Φροντίζετε να μη φωτογραφίζεται το παιδί σας με την κάμερα του υπολογιστή του ή του κινητού του τηλεφώνου και ιδίως να μη στέλνει τέτοιες φωτογραφίες σε τρίτους.
Αν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα, μιλήστε με το παιδί σας και διαπιστώστε τι ακριβώς συμβαίνει.
Συλλέξτε πληροφορίες και, εφόσον υπάρχει πρόβλημα, απευθυνθείτε σε ειδικούς, άμεσα.

Επιτρέψτε μου να κλείσω αυτή την ενότητα με ακόμα μία προσωπική μου εμπειρία. Αφορά μια συγκλονιστική υπόθεση που έτυχε να αντιμετωπίσω, μια υπόθεση που ήρθε όταν εγώ ήμουν μεν στην κορύφωση της καριέρας μου, αλλά που σημάδεψε έκτοτε όλη την πορεία μου στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος – και όχι μόνο τη δική μου αλλά και όλων των συναδέλφων μου. Μας σημάδεψε και μας όρισε.

Ένα δεκαπεντάχρονο κορίτσι, η Φανή, περιπλανιόταν τις πρώτες πρωινές ώρες στους δρόμους του προαστίου όπου κατοικούσε. Η κοπέλα ήταν μόνη της, αλλά μέσα στο μυαλό της κλωθογύριζαν πολλές άσχημες σκέψεις, ενώ η μελαγχολία ήταν ζωγραφισμένη στο όμορφο πρόσωπό της. Ένα ζευγάρι αλλοδαπών, ας τους πούμε Τζακ και Γιοχάνα, την πλησίασαν, τη συντρόφευσαν, μίλησαν μαζί της, εκμαίευσαν τα μυστικά της και, με πονηρό τρόπο, κατάφεραν να την πείσουν να πάνε μαζί ένα ταξίδι που η ίδια το λαχταρούσε πολύ, μα που οι γονείς της δεν την άφηναν να το κάνει. Η Φανή ήθελε να ξεχάσει τον Μιχάλη, που λίγες ώρες πριν την είχε χωρίσει: σε αυτό οφειλόταν η μελαγχολία και η κακή της διάθεση. Σε αυτό ίσως οφειλόταν και η αδύναμη θέση στην οποία είχε βρεθεί. Ήταν ευάλωτη – και εύθραυστη. Οι δύο αλλοδαποί διάβασαν τα «θέλω» της ανήλικης Φανής και, με το καταρρακωμένο ηθικό που είχε εκείνη, κατάφεραν εύκολα να την αποπλανήσουν και να την πάρουν μαζί τους σε εκείνο το ταξίδι που ονειρευόταν…

Τα δύο «αρπακτικά» κατάφεραν πολύ πιο εύκολα από όσο πίστευαν και τα ίδια τον σκοπό τους, και η Φανή έγινε όμηρός τους: αιχμάλωτη. Ο γολγοθάς της νέας κοπέλας μόλις είχε αρχίσει – παράλληλα με τον βαρύ σταυρό που σήκωναν οι γονείς της προσπαθώντας μάταια να την εντοπίσουν.

Τέσσερις μήνες κύλησαν έτσι. Τέσσερις μήνες χωρίς κανένα στοιχείο, χωρίς καμία πληροφορία. Χωρίς κανένα ίχνος ζωής. Οι πάντες την είχαν ξεγράψει. Όχι και οι γονείς της όμως. Και σίγουρα όχι η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

Έπειτα από πολύ αγώνα και πολλή αγωνία, εντοπίστηκε για λίγα μόνο δευτερόλεπτα ένα ηλεκτρονικό ίχνος. Ένα μικρό ηλεκτρονικό ίχνος. Μπορούσε να μη σημαίνει τίποτε. Μπορούσε όμως να σημαίνει τα πάντα.

Διενεργήσαμε άμεσα ψηφιακή ανάλυση και είδαμε ότι ανήκε σε ένα συγκεκριμένο ίντερνετ καφέ των Αθηνών. Η εταιρεία facebook συνεργάστηκε άψογα μαζί μας – και μέσα και από αυτές τις γραμμές θέλω άλλη μία φορά να την ευχαριστήσω για την αμέριστη βοήθειά της και τον πολύτιμο ρόλο της όσον αφορά τον εντοπισμό προσώπων που κινδυνεύει η ζωή τους. Άμεσα, αξιωματικοί της Δίωξης πήγαν στο σημείο και μίλησαν με τον ιδιοκτήτη του καφέ. Βλέποντας μια φωτογραφία της κοπέλας που του έδειξαν οι άνδρες της υπηρεσίας, ο καταστηματάρχης θυμήθηκε ότι την είχε δει, πράγματι, λίγες ώρες νωρίτερα.

Αμέσως σήμανε συναγερμός στη Δίωξη, και αστυνομικοί σκάναραν πόρτα πόρτα όλη τη γειτονιά για τέσσερις αγωνιώδεις ημέρες. Χωρίς αποτέλεσμα. Έως ότου φτάσαμε σε μια ηλικιωμένη γυναίκα, που μας είπε δείχνοντας με το χέρι: «Το κορίτσι που ψάχνετε πρέπει να είναι σε εκείνο το σπίτι».

Αμέσως επικοινώνησα προσωπικά με τον εισαγγελέα για να τον ενημερώσω και για να μπορέσουμε να κάνουμε παρουσία του έρευνα στο διαμέρισμα που μας είχε υποδειχθεί. Όλοι ήμασταν σε θέση μάχης για τη μεγάλη στιγμή. Για την ελευθέρωση της Φανής. Η αγωνία μας, η έξαψή μας, δεν μπορούν να περιγραφούν.

Μπαίνοντας στο σπίτι, είδαμε οκτώ με δέκα αλλοδαπούς άντρες, που μόλις μας είδαν πετάχτηκαν όρθιοι και άρχισαν να εκτοξεύουν καταπάνω μας ό,τι έβρισκαν μπροστά τους – οτιδήποτε υπήρχε στο «νοικοκυριό» τους. Ακολούθησε συμπλοκή σώμα με σώμα, που κάποια στιγμή έλαβε τέλος. Και μετά, ψάχνοντας το σπίτι, βρήκαμε την κοπέλα – ήταν κλειδωμένη σε μια ντουλάπα…

Η συνέχεια ήταν συναρπαστική και, κατά κάποιον τρόπο, μεγαλειώδης. Και μοναδική.

Τη στιγμή που έκλεισα στην αγκαλιά μου τη μικρή Φανή για να την προστατεύσω και για να την κάνω να αισθανθεί επιτέλους ασφάλεια και σιγουριά, ένιωσα το πιο δυνατό συναίσθημα αγάπης που είχα νιώσει ποτέ μου: γιατί ήμουν εγώ αυτός που έφερνε πίσω στους γονείς του εκείνο το παιδί – ένα παιδί που οι πάντες είχαν για οριστικά χαμένο. Ήταν σχεδόν σαν να επανερχόταν στη ζωή. Σαν να ξαναγεννιόταν. Δίναμε ζωή στη ζωή τους εκείνη τη στιγμή.

Το ίδιο εκείνο συναίσθημα το είχα νιώσει όταν γεννήθηκε η δική μου κόρη…

Η Φανή παραδόθηκε από εμένα στους γονείς της μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κάτω από λυγμούς και ιαχές ανακούφισης και θριάμβου – και πόνου. Ενός πόνου όμως που εκείνη τη στιγμή ποδοπατιόταν.

Οι ένοχοι παραπέμφθηκαν στη δικαιοσύνη, που με τη σειρά της έκανε άμεσα αυτό που όφειλε να κάνει.

Εθισμός στο ίντερνετ: μια ασθένεια που δύσκολα γιατρεύεται

Όλοι γνωρίζουμε πως ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι υπαρκτός και, όπως κάθε εθισμός, δύσκολα γιατρεύεται. Είναι άραγε μόνο ζήτημα ατομικής εξάρτησης ή συνδέεται γενικότερα και με την κρίση της οικογένειας, μέσα σε έναν καταναλωτικό κόσμο;

Διαβάστε περισσότερα για τον εθισμό στο διαδίκτυο!

Δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτοι. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που βλέπουμε καθημερινά – και δεν αφορά μόνο τα παιδιά αλλά και τους ενηλίκους. Βλέπουμε οικογένειες που δεν επικοινωνούν διόλου μεταξύ τους και παιδιά «παρκαρισμένα» μπροστά στους υπολογιστές, οι οποίοι έχουν γίνει πλέον οι καινούργιες νταντάδες. Βλέπουμε παιδιά, αλλά και ενηλίκους, που δεν κοιμούνται όλο το βράδυ είτε γιατί παίζουν ένα παιχνίδι είτε γιατί είναι συνδεδεμένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα δωμάτια επικοινωνίας, ζώντας σε έναν εικονικό κόσμο. Το φαινόμενο αυτό όλο και διογκώνεται: το 2016, ήμασταν πρώτη χώρα στη χρήση παιχνιδιών του διαδικτύου – κι αυτό θεωρώ ότι κάτι λέει… Μην ξεχνάμε επίσης ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο θεωρείται πλέον σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα, ασθένεια, και στη χώρα μας ειδικοί του Νοσοκομείου Παίδων βλέπουν συμβουλευτικά αρκετές δεκάδες νέους με συμπτώματα διαδικτυακού εθισμού.

Από την άλλη όμως το διαδίκτυο είναι ένα πραγματικό θαύμα του ανθρώπινου πολιτισμού. Παρ’ όλες τις κακοτοπιές του, είναι κάτι που θα υπάρχει πάντα στη ζωή μας – οπότε οφείλουμε να το μάθουμε καλά, και να το μάθουμε ακόμα καλύτερα στα παιδιά μας. Η μη γνώση των κανόνων του δε δικαιολογείται. Όπως επίσης δε δικαιολογείται όποιος νιώθει άβολα που δε γνωρίζει όσα έπρεπε να ξέρει. Μπορεί να ρωτήσει, να ερευνήσει, να ενημερωθεί. Είναι εύκολο και γίνεται πολύ γρήγορα.

Κυρίως όμως πρέπει να κάνουμε κάτι άλλο: να βρισκόμαστε όλοι δίπλα στα παιδιά μας. Με αγάπη και με προσωπικό ενδιαφέρον. Και να το κάνουμε εκτός υπολογιστή.

Όταν πολλοί γονείς με ρωτούν πώς μπορούν να υποκλέψουν τις συνομιλίες των παιδιών τους και πώς να παγιδεύσουν το facebook του γιου τους ή της κόρης τους, εγώ τους απαντώ πως δεν είναι απαραίτητο· αντιθέτως, απαραίτητο είναι να έρθουν πιο κοντά στα παιδιά τους.

Σε όλα τα περιστατικά που έχω αντιμετωπίσει κατά καιρούς, βλέπω ότι γονείς και παιδιά βρίσκονται στο ίδιο σπίτι και λένε μόνο μία καλημέρα χωρίς καμία ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους. Ερχόμενοι κοντά τους, τα παιδιά μας θα εξομολογηθούν σε εμάς και όχι σε κάποιον τρίτο ό,τι τα προβληματίζει.

Ερχόμενοι κοντά τους, θα αντιμετωπίσουμε μαζί, σαν οικογένεια, κάθε κίνδυνο – είτε αυτός προέρχεται από cyberbullying είτε από κάποιον άρρωστο άνθρωπο.

Tips!

Ασφαλής υπολογιστής είναι ο κλειστός υπολογιστής. Επειδή, όμως, αυτό δεν είναι ούτε εφικτό ούτε και ωφέλιμο, μπορείς να πάρεις τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να εξασφαλίσεις τις καλύτερες δυνατές συνθήκες προφύλαξης και ασφαλούς πλοήγησης! Πριν από την επόμενη πλοήγηση, λοιπόν, θυμήσου:

Η Βέρα Αθανασίου, ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια, προτείνει μέτρα προφύλαξης και ασφαλούς πλοήγησης

Επίβλεψε τον μικρό χρήστη όταν βρίσκεται στο διαδίκτυο και δείξε ενδιαφέρον για τη δραστηριότητά του σε αυτό. Συζήτησε για τους ήρωες που προτιμά καθώς και για ό,τι μπορεί να του φαίνεται ελκυστικό.
Τοποθέτησε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε η επίβλεψη να μην πάρει τη μορφή παρακολούθησης.
Μη δημοσιεύεις φωτογραφίες και προσωπικά δεδομένα ή πληροφορίες για σένα και την οικογένειά σου στο ίντερνετ.
Αν εντοπίσεις οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού, έλεγξε την καταλληλότητα των παιχνιδιών που χειρίζεται. Σε κάθε περίπτωση, επιβεβαίωσε ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια με τα οποία παίζει αντιστοιχούν στην ηλικία του.
Φτιάξε ένα παιχνίδι με το παιδί σου που να διέπεται από κανόνες-συμφωνίες σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου. Για παράδειγμα, συμφώνησε εκ προοιμίου τον χρόνο που θα αφιερώνει παίζοντας με το τάμπλετ, τα παιχνίδια που του επιτρέπεται να παίζει κ.ο.κ.
Βεβαιώσου ότι η δραστηριότητα του παιδιού μπροστά στον υπολογιστή δεν ξεπερνά τη μισή ώρα ανά ημέρα.
Μοιράσου εποικοδομητικό χρόνο με τον μικρό σου ήρωα ή ηρωίδα. Ρώτησε το παιδί σου πώς αισθάνεται, δείξε το ενδιαφέρον σου για τις σκέψεις του. Επιβεβαίωσε την άνευ όρων παρουσία σου δίπλα του, υπενθυμίζοντας, βέβαια, τις υποχρεώσεις του.
Αν δεν έτυχε να γνωρίζεις τα βασικά για τη διαχείριση των ψηφιακών μέσων και του ίντερνετ, ποτέ δεν είναι αργά. Η ενημέρωσή σου είναι η οδός της ασφαλούς πλοήγησης του παιδιού σου στο διαδίκτυο. Αν ξέρεις εσύ, θα μάθει και το παιδάκι σου.
Εγκατάστησε στον υπολογιστή σου αντιϊκό πρόγραμμα προστασίας που περιλαμβάνει γονικό έλεγχο και επιβεβαίωνε συχνά ότι είναι ενημερωμένο.
Τοποθέτησε ένα post-it στην κάμερα του υπολογιστή, ώστε να αποφύγεις την καταγραφή των κινήσεών σου καθώς και όλης της οικογένειας, σε περίπτωση που αυτή έχει ενεργοποιηθεί εν αγνοία σου από κάποιο εγκατεστημένο λογισμικό. Έχε υπόψη ότι ακόμα και όταν ο υπολογιστής είναι εκτός λειτουργίας, είναι πιθανό να εξακολουθεί η καταγραφή των κινήσεών σου.
Αν εντοπίσεις οποιαδήποτε ύποπτη δραστηριότητα στο διαδίκτυο, μη θεωρήσεις ότι μπορεί απλώς να είναι η ιδέα σου. Αυτό που φαντάζει ασήμαντο μπορεί να είναι κάτι πολύ σοβαρό. Εμπιστεύσου το ένστικτό σου και εάν δεν μπορείς να το λύσεις επιτόπου, απευθύνσου στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

Ανάφερε τον κίνδυνο προτού χρειαστεί να αναφέρεις το ατύχημα…

The Author

Η ομάδα των Εκδόσεων Ψυχογιός

Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Ζήστε την εμπειρία. Εσείς κι εμείς πάντα σ' επαφή!

Είναι ασφαλές το διαδίκτυο για το παιδί σας; Συμβουλές από τον Μάνο Σφακιανάκη