Έγκλημα στον Νείλο: Το πιο εξωτικό μυθιστόρημα της Άγκαθα Κρίστι!

Τα πρώτα συγγραφικά βήματα της Άγκαθα Κρίστι

Η Άγκαθα Μέρι Κλαρίσα Μίλερ γεννήθηκε την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 1890. Κλαρίσα (Κλάρα) ήταν το όνομα της μητέρας της και Μέρι εκείνο της γιαγιάς της. Όσο για το Άγκαθα, αυτό φαίνεται ότι προστέθηκε από τη μητέρα της την τελευταία στιγμή, ενώ η οικογένεια βρισκόταν καθ’ οδόν προς την εκκλησία – ενδεχομένως επειδή η Κλάρα Μίλερ λάτρευε το μυθιστόρημα της Ντίνα Μαρία Μούλοκ Κράικ Ο σύζυγος της Άγκαθα. Σύμφωνα με τον πρώτο εκδότη της, Τζον Λέιν, το Άγκαθα είναι και ασυνήθιστο και εύκολο να το θυμάται κανείς. Έτσι, αυτό κατοχυρώθηκε ως το όνομα με το οποίο είναι γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο.

Όπως αναφέρει η ίδια στην αρχή της αυτοβιογραφίας της, τα παιδικά της χρόνια ήταν πολύ ευτυχισμένα: «Είχα ένα σπίτι κι έναν κήπο που λάτρευα· μια σοφή και υπομονετική νταντά· για πατέρα και μητέρα δυο ανθρώπους που ήταν πολύ αγαπημένοι». Στερνοπαίδι και χαϊδεμένο της οικογένειας, η Άγκαθα είχε δύο μεγαλύτερα αδέλφια, τη Ματζ (που τη φώναζε Πάνκι) και τον Μόντι. Η εκ μητρός γιαγιά της, Μέρι-Αν, έπαιξε κι αυτή σημαντικό ρόλο στην ανατροφή της· αργότερα η Άγκαθα τη χρησιμοποίησε ως πρότυπο για τη Μις Μαρπλ.

Το 1910, παρέα με τη μητέρα της, πέρασε τρεις μήνες στο Κάιρο, τον ιδανικό χειμερινό προορισμό εκείνης της εποχής για τη μεσαία τάξη της Βρετανίας. Η Άγκαθα απόλαυσε τις κοσμικές διασκεδάσεις που προσέφερε η πόλη –χορούς, κούρσες, λεμβοδρομίες–, ενώ δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες και την αιγυπτιακή ιστορία, κάτι που ξενίζει, αν σκεφτεί κανείς πόσο την απασχόλησαν αυτά τα θέματα στα χρόνια που ακολούθησαν. Είναι, μάλιστα, ενδιαφέρον ότι αρνήθηκε να συμμετάσχει σε μια κρουαζιέρα στον Νείλο, κατά την οποία θα επισκεπτόταν το Καρνάκ και το Λούξορ!

Ήδη όμως η Άγκαθα, που ήταν μόλις είκοσι ετών, είχε αρχίσει να καλλιεργεί την αγαπημένη της συνήθεια: να παρατηρεί τους ανθρώπους γύρω της και να πλάθει χαρακτήρες για τις ιστορίες της. Μια ελκυστική νεαρή γυναίκα και οι δύο θαυμαστές της, πρόσωπα που συναντούσε συχνά στα δείπνα μετά τους χορούς, βρήκαν τη θέση τους στο πρώτο της μυθιστόρημα Snow Upon the Desert. Ατυχώς, όταν το υπέβαλε σε διάφορους εκδότες, με το ψευδώνυμο Monosyllaba, αυτοί το απέρριψαν. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι, όταν έγραψε το Έγκλημα στον Νείλο, συμπεριέλαβε στους χαρακτήρες μία μάλλον κωμική, ξεπεσμένη συγγραφέα, την κυρία Ότερμπορν, που ταξιδεύει μαζί με την κόρη της και που έχει έρθει στην κρουαζιέρα με σκοπό να συγκεντρώσει υλικό για το επόμενο βιβλίο της που θα φέρει τίτλο… Snow Upon the Desert.

Αργότερα, αυτή η πρώτη αιγυπτιακή εμπειρία της αποτέλεσε το θέμα του μυθιστορήματος Unfinished Portrait που εκδόθηκε το 1934 με το ψευδώνυμο Mary Westmacott. Η ίδια η Άγκαθα, με το όνομα Σίλια, είναι ο κύριος χαρακτήρας του βιβλίου. Με το ίδιο ψευδώνυμο η Άγκαθα εξέδωσε συνολικά έξι μυθιστορήματα με αισθηματικό-κοινωνικό περιεχόμενο.

Ύστερα από αρκετές ασήμαντες αισθηματικές περιπέτειες και έναν αποτυχημένο αρραβώνα η Άγκαθα γνώρισε, το 1912, τον Άρτσιμπαλντ Κρίστι. Παντρεύτηκαν την παραμονή των Χριστουγέννων του 1914. Ο Άρτσι, που με το ξέσπασμα του πολέμου είχε επιστρατευθεί, επέστρεψε με άδεια από το μέτωπο γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Το μοναδικό παιδί της, η Ρόζαλιντ, γεννήθηκε το 1919.

Την ίδια χρονιά ο εκδοτικός οίκος The Bodley Head την ενημέρωσε ότι είχε τελικά αποφασίσει να εκδώσει το μυθιστόρημά της Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς. Ήταν το πρώτο από τα 66 μυθιστορήματά της – 33 με πρωταγωνιστή τον Ηρακλή Πουαρό. Το μυθιστόρημα είχε ήδη λάβει έξι απορριπτικές απαντήσεις από άλλους εκδότες, ενώ ο Bodley Head το κρατούσε επί δύο χρόνια χωρίς να της δίνει κάποια απάντηση.

Το 1925, όταν η Κρίστι απέκτησε δικό της σπίτι στο Σάνινγκντεϊλ, μια πόλη σε απόσταση 35 χιλιομέτρων από το Λονδίνο, αποφάσισε να του δώσει το όνομα Στάιλς και να κρεμάσει στην είσοδό του τον πίνακα που είχε χρησιμοποιηθεί για το εξώφυλλο του βιβλίου. Το σπίτι στο Σάνινγκντεϊλ είχε τη φήμη ότι ήταν γρουσούζικο, αφού οι τρεις προηγούμενοι κάτοχοί του είχαν βρεθεί αντιμέτωποι με διάφορες κακοτυχίες. Ούτε στο ζεύγος Κρίστι έφερε τύχη. Έναν χρόνο μετά την εγκατάστασή τους εκεί, ο Άρτσι, που είχε συνάψει δεσμό με κάποια Νάνσι Νιλ, ζήτησε διαζύγιο. Αυτό προκάλεσε έναν ισχυρό νευρικό κλονισμό στην Άγκαθα, η οποία ξαφνικά εξαφανίστηκε χωρίς να ενημερώσει κανέναν. Η φυγή της, που αποδόθηκε σε παροδική κρίση αμνησίας, προκάλεσε αναστάτωση στη βρετανική κοινή γνώμη και απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Τελικά, ύστερα από δέκα μέρες εντοπίστηκε σε μια πανσιόν υδροθεραπείας στο Γιόρκσαϊρ, όπου είχε καταλύσει με το όνομα Τερέζα Νιλ.

Το διαζύγιο εκδόθηκε το 1928 και αμέσως μετά η Άγκαθα εγκατέλειψε την Αγγλία, αρχικά για την Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια για τη Βαγδάτη. Τα ταξίδια της στη Μέση Ανατολή με το Οριάν Εξπρές αποτέλεσαν τη βασική πηγή έμπνευσης για τα ονομαστά ταξιδιωτικά – αστυνομικά μυθιστορήματά της. Επίσης, της εξασφάλισαν τη γνωριμία με τον δεύτερο σύζυγό της, τον αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουν, τον οποίο γνώρισε σε ένα ταξίδι της στη Βαγδάτη. Παντρεύτηκαν το 1930 και έμειναν μαζί ως τον θάνατο της Άγκαθα, το 1976. Για το έργο της τιμήθηκε με τον τίτλο της Dame Commander of the Order of the British Empire, ενώ ο σύζυγός της πήρε τον τίτλο του Sir ως επιβράβευση των αρχαιολογικών ερευνών του.

Η περίπλοκη ιστορία της συγγραφής του μυθιστορήματος «Έγκλημα στον Νείλο»

Το 1933 η Άγκαθα μαζί με τον δεύτερο σύζυγό της, Μαξ, και την κόρη της ταξίδεψαν στην Αίγυπτο. Στο Ασουάν διανυκτέρευσε στο ξενοδοχείο Cataract. Η σουίτα 1201 του ξενοδοχείου φέρει σήμερα το όνομά της. Από εκεί επιβιβάστηκαν σε ένα ποταμόπλοιο για μια κρουαζιέρα στον Νείλο, όπως ακριβώς και οι ήρωες του μυθιστορήματος. Στη διάρκεια του ταξιδιού η Άγκαθα και η Ρόζαλιντ –που ήταν τώρα 14 ετών– πέρασαν αρκετές ώρες σκαρώνοντας ιστορίες σχετικά με τους συνταξιδιώτες τους. Ιδιαίτερη εντύπωση τους έκανε μια εξαιρετικά αυταρχική, δεσποτική γυναίκα, την οποία η Άγκαθα χρησιμοποίησε ως πρότυπο για να δημιουργήσει την πρώην δεσμοφύλακα Μις Μπόιντον. Αρχικά, όπως προκύπτει από τα πρώτα σκαριφήματα, η Μις Μπόιντον και η υποταγμένη στην τυραννία της οικογένειά της προορίζονταν για χαρακτήρες στο Έγκλημα στον Νείλο. Τελικά, η Κρίστι αποφάσισε να τους επιφυλάξει έναν πολύ πιο σημαντικό ρόλο, σε ένα μεταγενέστερο μυθιστόρημα, το Appointment with Death, που κυκλοφόρησε το 1938.

Αντίθετα με την πρώτη επίσκεψή της, αυτή τη φορά η Άγκαθα ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ιστορία της Αιγύπτου και ειδικότερα για τη θρησκεία των αρχαίων Αιγυπτίων. Το 1937, περίπου την ίδια εποχή που έγραφε και το Έγκλημα στον Νείλο, η Άγκαθα έγραψε και ένα θεατρικό έργο με τίτλο Akhnaton. Κεντρικός ήρωάς του είναι ο φαραώ Αμενχοτέπ (ή Αμένοφις) Δ΄, που βασίλεψε γύρω στο 1350 π.Χ. και είναι περισσότερο γνωστός ως Ακενατόν. Ο ήρωας, που, σύμφωνα με την ιστορία, επιχείρησε να αντιταχθεί στο ιερατικό κατεστημένο και να εγκαθιδρύσει μια μονοθεϊστική θρησκεία, παρουσιάζεται ως μια τραγική φιγούρα, ασυμβίβαστα προσηλωμένη στα πιστεύω της. Το έργο κυκλοφόρησε το 1973 σε βιβλίο, αλλά δεν ανέβηκε ποτέ στο θεατρικό σανίδι. Ας μη θεωρηθεί, ωστόσο, ότι η Άγκαθα έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια στους κάθε λογής ιδεολόγους. Συχνά στα βιβλία της οι καρικατούρες φανατικών κάθε λογής χρησιμοποιούνται για να προσθέσουν έναν τόνο ευθυμίας. Στο ανά χείρας έργο αυτόν τον ρόλο έχει αναλάβει ο κύριος Φέργκιουσον, τον οποίο η συγγραφέας απολαμβάνει να γελοιοποιεί με κάθε τρόπο.

Η ιστορία της συγγραφής του μυθιστορήματος Έγκλημα στον Νείλο είναι αρκετά περίπλοκη. Τον Νοέμβριο του 1934 η Κρίστι εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Parker Pyne Investigates, με πρωταγωνιστή τον ομώνυμο ιδιόρρυθμο ντετέκτιβ – που εμφανίζεται σε ακόμη δύο έργα της. Ένα από τα 12 διηγήματα φέρει τον τίτλο Έγκλημα στον Νείλο και περιγράφει μια δολοφονία με δηλητήριο στη διάρκεια μιας κρουαζιέρας στον ποταμό.

Αργότερα η Κρίστι άρχισε να γράφει ένα θεατρικό έργο με τίτλο Moon on the Nile. Ωστόσο, στα μισά της διαδρομής άλλαξε γνώμη και αποφάσισε αντί για θεατρικό έργο να γράψει μυθιστόρημα. Παρόλο που και το μυθιστόρημα έφερε τον τίτλο Έγκλημα στον Νείλο, είχε εντελώς διαφορετική υπόθεση από αυτήν του διηγήματος. Αυτή τη φορά πρωταγωνιστής ήταν ο Ηρακλής Πουαρό.

Το μυθιστόρημα αρχίζει με μια παρουσίαση των ηρώων του, στον φυσικό τους χώρο, τη στιγμή που καθένας τους, για δικό του λόγο, ετοιμάζεται να ταξιδέψει. Κοινός τους προορισμός το ξενοδοχείο Cataract στο Ασουάν, ακριβώς απέναντι από τη νήσο Ελεφαντίνη. Από εκεί θα μεταβούν στη μικρή πόλη Σελάλ, απ’ όπου θα επιβιβαστούν στο ποταμόπλοιο Karnak για μια επταήμερη κρουαζιέρα ως τον δεύτερο καταρράκτη. Και κάποια στιγμή, μέσα στο μαγευτικό σκηνικό που συνθέτουν η φυσική ομορφιά του Νείλου και η χλιδή του ποταμόπλοιου Karnak, θα γίνει το πρώτο έγκλημα…

Το βιβλίο έτυχε πολύ καλής αποδοχής, τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ:

Στον Observer της 14ης Νοεμβρίου 1937 ο κριτικός Έντουαρντ Πόις Μάδερς, που συνήθιζε να υπογράφει ως «Τορκεμάδα», λέει: «Με το Έγκλημα στον Νείλο η Άγκαθα Κρίστι πέτυχε διάνα, κατευθείαν στο μάτι του ταύρου. Η εμφάνιση του ενός πτώματος μετά το άλλο σε ένα συμπόσιο θανάτου παρουσιάζεται ως απόλυτα λογική, ενώ το ακλόνητο –για όλους εκτός από τον Πουαρό– άλλοθι είναι μεγαλοφυές. Όταν εξήντα σελίδες πριν από το τέλος ο Πουαρό συνοψίζει τις ενδείξεις, ο αναγνώστης γίνεται έξαλλος με τον εαυτό του. Όταν τελικά ο μικροσκοπικός Βέλγος μάς αποκαλύπτει την αλήθεια, η οργή εξαλείφεται από τον θαυμασμό».

Στην εφημερίδα The Scotsman της 11ης Νοεμβρίου 1937 αναφέρεται ότι «ένα μυθιστόρημα της Άγκαθα Κρίστι, ειδικότερα όταν υπάρχει ο Ηρακλής Πουαρό που χρησιμοποιεί τα μικρά φαιά κύτταρά του, αποτελεί σε κάθε περίπτωση γεγονός. Είναι θέμα προσωπικής άποψης του καθενός αν υπάρχει κάποιος που να ξεπερνά τη συγγραφέα στη δεινότητα να στήνει μια απροσδόκητη ανατροπή στα τελευταία κεφάλαια· ευσταθεί πάντως η άποψη ότι δεν υπάρχει. Ωστόσο στο Έγκλημα στον Νείλο η λύση του μυστηρίου δεν περιέχει το ξαφνικό σοκ της έκπληξης, στο οποίο έχουν συνηθίσει οι θιασώτες της Άγκαθα· ή, τουλάχιστον, δε θα έπρεπε να είναι έτσι, με την προϋπόθεση να διαβάσει κανείς προσεκτικά κάποιο συγκεκριμένο κεφάλαιο και να εξετάσει ως το τέλος τις συνέπειες κάποιων υπαινιγμών που αφήνει ο Πουαρό».

Στη στήλη των βιβλίων των New York Times της 6ης Φεβρουαρίου 1938 ο Άιζακ Άντερσον έγραψε: «Έχετε κάθε λόγο να προσδοκάτε σπουδαία πράγματα από έναν τέτοιο συνδυασμό [της Άγκαθα Κρίστι και του Πουαρό] και δεν πρόκειται να απογοητευθείτε».

Τέλος, ο Ε.Ρ. Πάνσον έγραψε στον Guardian στις 10 Δεκεμβρίου 1937: «Για να αποφασίσει κανείς αν ένας μυθιστοριογράφος έχει πραγματικό λογοτεχνικό ταλέντο, είναι καλή ιδέα να εξετάσει αν οι δευτερεύοντες χαρακτήρες του βιβλίου –αυτοί στους οποίους ο συγγραφέας έχει πιθανότατα αφιερώσει τη μικρότερη προσπάθεια– έχουν μέσα στην αφήγηση τη δική τους αυτόνομη προσωπικότητα. Είναι μια δοκιμασία που η κυρία Κρίστι έχει επανειλημμένα περάσει με επιτυχία, κάτι που ισχύει ακόμα περισσότερο στο νέο βιβλίο της».

Το 1943, μετά την επιτυχία του θεατρικού έργου Και δεν έμεινε κανένας, ο ατζέντης της τής πρότεινε να γράψει ένα έργο με πρωταγωνιστή τον Πουαρό. Από τη μεριά του, ο στενός της φίλος, ηθοποιός Φράνσις Σάλιβαν, που το 1930 είχε υποδυθεί τον Πουαρό στο θεατρικό έργο Black Coffee, της δήλωσε την επιθυμία του να παίξει ξανά τον Βέλγο ντετέκτιβ· της είπε, μάλιστα, ότι θα ήταν μια πολύ καλή ιδέα να ολοκληρώσει το θεατρικό Moon on the Nile, που είχε παραμεριστεί για χάρη του μυθιστορήματος. Η Άγκαθα, που είχε ήδη αρχίσει να αντιπαθεί τον Πουαρό, δέχτηκε, υπό τον όρο ο Βέλγος ντετέκτιβ να αντικατασταθεί. Έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις με τον Σάλιβαν και τον ατζέντη της, κατέληξαν να αντικαταστήσουν τον Πουαρό με έναν… επίσκοπο. Το έργο ανέβηκε με επιτυχία στο Wimbledon Theatre και στη συνέχεια στο West End. Επαναλήφθηκε και την επόμενη χρονιά, αφού πρώτα μετονομάστηκε σε Hidden Horizon. Στις ΗΠΑ προτιμήθηκε ο αρχικός τίτλος Έγκλημα στον Νείλο.

Τέλος, το 1978, δύο χρόνια μετά τον θάνατο της Άγκαθα Κρίστι και τέσσερα μετά την εντυπωσιακή επιτυχία της ταινίας Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές, το Έγκλημα στον Νείλο παίχτηκε στη μεγάλη οθόνη. Η ταινία ήταν σε μεγάλο βαθμό πιστή στο βιβλίο, με μερικές μικρές διαφορές, οι περισσότερες από τις οποίες υπηρετούσαν την οικονομία του έργου: κάποιοι δευτερεύοντες χαρακτήρες συγχωνεύτηκαν και κάποιοι άλλαξαν ρόλο μέσα στην πλοκή, με σκοπό να ενισχυθεί η θεατρικότητα. Μόνο μία αλλαγή ενδέχεται να είχε πολιτική σκοπιμότητα. Στο βιβλίο, ένας από τους επιβάτες του ποταμόπλοιου είναι αγκιτάτορας και έχει σκοπό να υποκινήσει την εξέγερση του πληθυσμού ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία. Το 1937 κάτι τέτοιο ήταν αποδεκτό, πόσο μάλλον που ο αγκιτάτορας περιγράφεται με τα πιο μελανά χρώματα. Αντίθετα, το 1978, με τη Μέση Ανατολή να είναι κυριολεκτικά μια μπαρουταποθήκη, η παρουσία, μεταξύ των προσώπων, ενός επαγγελματία επαναστάτη δεν μπορούσε να είναι αποδεκτή, οπότε ο ήρωας –που στο βιβλίο έχει αρκετά σημαντικό ρόλο– απαλείφθηκε.

Από την άλλη, ενώ το μυθιστόρημα είναι εξαιρετικά προσεγμένο ως προς τα γεωγραφικά στοιχεία, η ταινία, που απαιτούσε μια τεράστια ποικιλία εικόνων τουριστικού χαρακτήρα, παραβιάζει κάθε λογής γεωγραφικό κανόνα. Το ποταμόπλοιο ξεκινά από το Ασουάν, πηγαίνει στο Καρνάκ και από εκεί στο Αμπού Σίμπελ, κάτι που είναι αδύνατο, αφού ένα μέρος του ποταμού ανάμεσα στο Ασουάν και το Αμπού Σίμπελ δεν είναι πλωτό λόγω της ύπαρξης του πρώτου καταρράκτη. Αντίθετα, το μυθιστόρημα, λαμβάνοντας υπόψη τα γεωγραφικά δεδομένα, μεταφέρει τους ταξιδιώτες με τρένο από το Ασουάν στην πόλη Σελάλ, παρακάμπτοντας τον καταρράκτη, και τους επιβιβάζει εκεί στο ποταμόπλοιο για το Αμπού Σίμπελ. Ακόμα, στην ταινία εμφανίζονται οι Πυραμίδες και η Σφίγγα, που απέχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα από το Ασουάν και δε θα μπορούσαν σε καμιά περίπτωση να αποτελέσουν μέρος της ίδιας κρουαζιέρας.

Ως αντιστάθμισμα για τις γεωγραφικές ανακρίβειες, η ταινία είναι στελεχωμένη από διαλεχτούς ηθοποιούς, ακόμα και για τους δευτερεύοντες ρόλους. Ο Πίτερ Ουστίνοφ ενσαρκώνει έναν εξαιρετικά επιτυχημένο Πουαρό, ενώ και οι υπόλοιποι χαρακτήρες αναδεικνύονται χάρη στην τέχνη και το ταλέντο των Τζέιν Μπίρκιν, Λόις Τσιλς, Μπέτι Ντέιβις, Μία Φάροου, Τζον Φιντς, Ολίβια Χάσεϊ, Τζορτζ Κένεντι, Άντζελα Λάνσμπερι, Σάιμον ΜακΚόρκιντεϊλ, Ντέιβιντ Νίβεν και Μάγκι Σμιθ.

Η μακροχρόνια ιστορία αγάπης και μίσους με τον Ηρακλή Πουαρό

Προτού κλείσουμε αυτό το σημείωμα, οφείλουμε να πούμε λίγα λόγια για τη μακροχρόνια ιστορία αγάπης και μίσους, τη συναισθηματική, δηλαδή, σχέση της Άγκαθα Κρίστι με τον Ηρακλή Πουαρό. Ο Πουαρό γεννήθηκε από την πένα της Κρίστι το 1920, στο μυθιστόρημα Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς, ενώ η τελευταία ιστορία του βραχύσωμου Βέλγου με το εντυπωσιακό μουστάκι γράφτηκε το 1972 και έφερε τον τίτλο Elephants Can Remember. Συνολικά ο Πουαρό πρωταγωνιστεί σε 33 μυθιστορήματα, τέσσερις συλλογές διηγημάτων, τέσσερις νουβελέτες και τέσσερα διηγήματα που δημοσιεύτηκαν σε διάφορους συλλογικούς τόμους. Έτσι το Curtain, η τελευταία υπόθεση του Πουαρό, που γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1940, βρίσκεται χρονικά κάπου στο μέσο της αλυσίδας παραγωγής. Ζώντας τη θύελλα των βομβαρδισμών του Λονδίνου, φαίνεται πως η Άγκαθα, φοβούμενη ότι υπήρχε το ενδεχόμενο να σκοτωθεί, φρόντισε να προγραμματίσει τον θάνατο τόσο του Πουαρό όσο και της αγαπημένης της Μις Μαρπλ, διασφαλίζοντας ότι δε θα πεθάνουν πριν από εκείνη. Το Curtain και το αντίστοιχο Η ξεχασμένη δολοφονία κατατέθηκαν σε τραπεζική θυρίδα με την εντολή να εκδοθούν μετά τον θάνατό της. Μάλιστα, αντίγραφα στάλθηκαν, για μεγαλύτερη ασφάλεια, και σε θυρίδα στην Αμερική.

Εξαιρετικά προνοητική, λοιπόν, η Κρίστι απέφυγε το πάθημα του ινδάλματός της, του σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, που, ύστερα από έξι χρόνια επιτυχημένης παρουσίας σε περιοδικά και βιβλία του Σέρλοκ Χολμς, τον βαρέθηκε και αποφάσισε να τον «σκοτώσει». Αυτό έγινε το 1893, στο διήγημα Το τελικό πρόβλημα. Δέκα χρόνια αργότερα όμως, κάτω από την πίεση του αναγνωστικού κοινού, αλλά και των οικονομικών του προβλημάτων, ο Ντόιλ υποχρεώθηκε να «αναστήσει» τον ήρωά του και να συνεχίσει να γράφει ιστορίες γι’ αυτόν για άλλα 24 χρόνια.

Ας δούμε πώς περιγράφει η ίδια η δημιουργός τη γέννηση του πιο διάσημου ήρωά της. Βρισκόμαστε στο 1916, στην καρδιά του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Άγκαθα εργάζεται στο Τορκί, σε ένα νοσοκομείο για τραυματίες πολέμου, και στον ελεύθερο χρόνο της σχεδιάζει το πρώτο της αστυνομικό μυθιστόρημα:

Είναι ενδιαφέρον ότι, ενώ η Άγκαθα θεωρεί ως πρότυπό της τον Σέρλοκ Χολμς, ο Πουαρό, ως εξιχνιαστής τουλάχιστον, είναι ακριβώς το αντίθετο από τον ήρωα του Ντόιλ: Ο Σέρλοκ εξετάζει με ιδιαίτερη προσοχή τα τεκμήρια, σέρνεται στο πάτωμα για να βρει μια τρίχα, ένα σπιρτόξυλο ή λίγη στάχτη από πούρο, βγάζει συμπεράσματα από έναν λεκέ ή μια γρατζουνιά σε ένα ρολόι. Αντίθετα, ο Πουαρό (που η ναρκισσιστική φύση του δε θα του επέτρεπε, ούτως ή άλλως, να συρθεί ποτέ στο πάτωμα) παρατηρεί τους ανθρώπους, μελετά την ψυχολογία τους, τις σχέσεις τους, τον χαρακτήρα τους. Πρεσβεύει τη θεωρία ότι συγκεκριμένοι άνθρωποι εκτελούν συγκεκριμένου τύπου εγκλήματα. Η κύρια μέθοδός του είναι να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μιλούν. Μέσω λογικών συλλογισμών καταλήγει στο ποια τεκμήρια πρέπει να αναζητήσει, κάτι που για τον Σέρλοκ Χολμς θα ήταν ανήκουστο. Ο αναγνώστης του παρόντος ας έχει και αυτό κατά νου, όταν θα διαβάσει πώς συμπέρανε ο Πουαρό την ύπαρξη ενός τρίτου πυροβολισμού.

Παρόλο που η Άγκαθα οφείλει το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας της στον Ηρακλή Πουαρό, η σχέση της μαζί του δεν ήταν πάντα αρμονική. Το βράδυ που υπέγραψε το συμβόλαιο με τον οίκο Bodley Head, για την έκδοση του πρώτου της βιβλίου, πήγαν με τον Άρτσι σε ένα χορευτικό κέντρο για να το γλεντήσουν. Γράφει στην αυτοβιογραφία της: «Υπήρχε κι ένα τρίτο πρόσωπο στη συντροφιά μας, παρόλο που τότε δεν το είχα αντιληφθεί. Ο Ηρακλής Πουαρό, ο Βέλγος που επινόησα, κρεμόταν γύρω από τον λαιμό μου, γραπωμένος πάνω μου όπως ο Γέρος της θάλασσας». Την ώρα λοιπόν που η Άγκαθα κάνει μια αναδρομή στη ζωή της, φαντάζεται τον Πουαρό να έχει κολλήσει πάνω της όπως ο ήρωας του Έρνεστ Χέμινγουεϊ που αρνείται να αφήσει τη λεία του, έστω κι αν αυτή δεν είναι πια τίποτα άλλο παρά ένα τεράστιο κόκαλο.

Με το πέρασμα των χρόνων η Άγκαθα δείχνει όλο πιο πολύ να ζηλεύει τον ήρωά της για τις επιτυχίες του. Η προτίμηση που δείχνουν σε αυτόν αναγνώστες και εκδότες την εξοργίζει. Σε ένα γράμμα προς τον ατζέντη της, τον Έντμουντ Κορκ, γράφει: «Ο Πουαρό είναι μάλλον ανυπόφορος. Αυτό ισχύει για τους περισσότερους δημόσιους άνδρες που έχουν ζήσει πολύ καιρό. Κανένας τους όμως δεν είναι πρόθυμος να αποσυρθεί! Φοβάμαι πως ούτε και ο Πουαρό θα το κάνει – τουλάχιστον όσο θα συνεχίζει να αποτελεί την κύρια πηγή εσόδων μου».

Η Κρίστι ήταν ιδιαίτερα διστακτική να εγκρίνει την οπτικοποίηση των ηρώων της. Την ενοχλούσε ακόμα και η απεικόνισή τους στα εξώφυλλα των βιβλίων της. Πίστευε ότι, για να είναι αναγνωρίσιμοι οι χαρακτήρες της, θα πρέπει οι λεπτομέρειες της εμφάνισής τους να αφήνονται στη φαντασία του αναγνώστη. Αντίθετα με τις άλλες μορφές τέχνης, στη λογοτεχνία αυτό είναι εφικτό.

Το γεγονός ότι το 1972 επέτρεψε να απεικονιστεί ο Πουαρό σε ένα γραμματόσημο της Νικαράγουα, που τίμησε τα πενηντάχρονα της Ιντερπόλ εκδίδοντας μια σειρά γραμματοσήμων που απεικόνιζαν τους πιο διάσημους ντετέκτιβ της λογοτεχνίας, είναι ενδεικτικό της διάθεσής της. «Μοιάζει», είπε στον Κορκ, σχολιάζοντας το γραμματόσημο, «σαν να ξεπηδούν από το κεφάλι του άφθονα έντερα. Υποθέτω πως έτσι φαντάστηκε κάποιος τα μικρά φαιά κύτταρα». Και με αυτή τη σαρκαστική παρατήρηση, κλείνει οριστικά τη σχέση της με τον πιο διάσημο ήρωά της.

Διάβασε τις πρώτες σελίδες από το μυθιστόρημα «Έγκλημα στον Νείλο» της Agatha Christie