Άγκαθα Κρίστι: Whodunit better?

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να χωρίσεις σε κατηγορίες τη λογοτεχνία: κατά είδος, κατά περίοδο εμφάνισης, κατά έκταση, κατά ηλικία στην οποία απευθύνεται κάθε βιβλίο κτλ. Ωστόσο, αν θέλαμε να περιοριστούμε στην αγάπη, τη διαρκή και αταλάντευτη αγάπη που δείχνει το κοινό στους συγγραφείς και στο έργο τους, στην προσήλωση, στο αμείωτο ενδιαφέρον –και φυσικά στις πωλήσεις–, θα μπορούσαμε να περιοριστούμε σε μόνο δύο κατηγορίες: στην Άγκαθα Κρίστι, και στους υπόλοιπους.

Το φαινόμενο Άγκαθα Κρίστι έχει μελετηθεί όσο λίγα στην ιστορία της πεζογραφίας, και κυρίως της Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Κυριολεκτικά έχουν καταναλωθεί τόνοι από μελάνι για να συζητηθούν, να περιγραφούν και να εξηγηθούν οι λόγοι για τους οποίους τα βιβλία της Άγκαθα Κρίστι δεν ήταν μόνο τεράστια best sellers στην εποχή τους, δεν παρέμειναν μόνο πελώριες επιτυχίες τριάντα, σαράντα και πενήντα χρόνια μετά την πρώτη τους έκδοση, αλλά εξακολουθούν και σήμερα να είναι η αιχμή του δόρατος του δημοφιλέστερου λογοτεχνικού είδους σε όλο τον κόσμο – αυτού που στα ελληνικά ονομάζουμε αστυνομικό μυθιστόρημα, του crime novel.

Και, ναι: η συζήτηση συνεχίζεται ακόμη!

Οι ερμηνείες είναι πολλές. Και όλες τους άκρως ενδιαφέρουσες. Άλλωστε, δίνονται τόσο από απλούς αναγνώστες όλων των έργων της από όλο τον κόσμο, όσο και από πανεπιστημιακούς, από μελετητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά και από σημαντικούς ομοτέχνους της. Θα σταχυολογήσουμε στο παρόν κείμενο ελάχιστες μόνο από αυτές, για να καταδείξουμε απλώς για ποιο λόγο το έργο αυτής της χαρισματικής συγγραφέως έχει τόσο βαθιά επίδραση στην κουλτούρα μας εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Ή, αλλιώς, για να δούμε γιατί δε γίνεται να κάνουμε χωρίς τα υπέροχα μυθιστορήματα της Άγκαθα Κρίστι.

Κατ’ αρχάς, λένε, το βασικό χαρακτηριστικό της γραφής της είναι η κρυστάλλινη διαύγεια, συνδυασμένη με μία αφοπλιστική απλότητα. Ακούγεται… απλό, αλλά δεν είναι. Προϋποθέτει ισχυρό ταλέντο και μία έφεση στην αφήγηση που δεν απαντάται συχνά. Η καθαρότητα του συγγραφικού στιλ της Κρίστι είναι ένα από τα μεγάλα της όπλα, ένα ατού που οι αναγνώστες κάθε ηλικίας και κάθε μορφωτικού επιπέδου αγαπούν με την πρώτη ανάγνωση έστω και λίγων σελίδων από οποιοδήποτε βιβλίο της. Η Κρίστι δεν πλατειάζει, δε φλυαρεί, δεν επαναλαμβάνει και δεν επαναλαμβάνεται, δεν ασκείται σε κάποιο άλλο «ύφος» για λόγους εντυπωσιασμού. Κάνει απλώς αυτό που ξέρει και που μπορεί να κάνει καλά – καλύτερα από τον καθένα. Και από βιβλίο σε βιβλίο γίνεται ακόμη καλύτερη.

Πράγματι, η Άγκαθα Κρίστι δε θα κοροϊδέψει τον αναγνώστη της ποτέ, και σε καμία περίπτωση. Δε θα του πει αυτά που θέλει να του πει «διά της τεθλασμένης», αλλά με λίγες γρήγορες, απλές, στακάτες, ξεκάθαρες φράσεις. Δε θα προσποιηθεί. Είναι εκεί για να κρατά τον αναγνώστη από το χέρι. Και για να βαδίζουν μαζί προς τη λύση του μυστηρίου.

Τη λύση του μυστηρίου! Η Άγκαθα Κρίστι είναι το φαινόμενο που είναι, ακριβώς γιατί παρουσιάζει σωστές, ορθολογικές, βασισμένες στην πραγματικότητα και στα στοιχεία λύσεις, που επίσης δεν κοροϊδεύουν κανέναν και που δεν είναι ποτέ «τραβηγμένες από τα μαλλιά». Και όμως είναι σπουδαίες, μοναδικές και… αδύνατον να τις προβλέψεις! Και είναι αδύνατον να τις προβλέψεις, μολονότι έχεις όλα τα στοιχεία στα χέρια σου! Σου τα έχει δώσει όλα εκείνη. Γιατί;

Γιατί η Άγκαθα Κρίστι είναι η μεγάλη ταχυδακτυλουργός της πλοκής. Ένας μάγος τού whodunit, που ανακατεύει με μοναδικό (κυριολεκτικά μοναδικό!) τρόπο την τράπουλα μπροστά στα μάτια σου και μοιράζει με σοφία και γνώση τα χαρτιά, αποκαλύπτοντάς τα πάνω στο τραπέζι, με έναν τρόπο που δεν έχει όμοιό του.

Ποτέ δεν τον είχε, και ποτέ δεν τον έχει ξαναβρεί έκτοτε. «Έπρεπε να το είχα καταλάβει», σκέφτεσαι στο τέλος.
Σωστά!

Είχες όλα τα στοιχεία. Αλλά αυτό που είχε σημασία εκείνες τις στιγμές ήταν να γυρίσεις την επόμενη σελίδα.

Και μετά την επόμενη.

Και την επόμενη.

Γιατί η Άγκαθα Κρίστι είναι εθιστική.

Ναι. Ο κόσμος αγαπά την Άγκαθα Κρίστι γιατί αισθάνεται καλά διαβάζοντας τα βιβλία της. Γιατί χαμογελά γυρνώντας τις σελίδες των μυστηρίων της. Γιατί τα απολαμβάνει – και γιατί αυτό που λέμε «απόλαυση της ανάγνωσης» είναι η πεμπτουσία των βιβλίων αυτής της μοναδικής γυναίκας.

Η Άγκαθα Κρίστι είναι πάντα εκεί, δίπλα μας, σαν να μας αφηγείται την ιστορία η ίδια. Σαν να είναι μαζί μας στο δωμάτιο, ή στο λεωφορείο, ή στη στάση, ή στην παραλία, ή στο καφέ, ή όπου είμαστε με το μυθιστόρημά της ανοιχτό μπροστά μας.

Είναι μια φωνή που μιλά μέσα μας με γλύκα, εξυπνάδα, συμπόνια και απέραντη αγάπη. Και με ειρωνεία, ασφαλώς. Φυσικά! Και με χιούμορ. Και με γνώση για τον άνθρωπο – και όσα κρύβει μέσα του. Τα καλά… και τα κακά.

Διαβάζοντας τα βιβλία της, με την απλή, καθαρή γραφή της, το μυαλό μας μπορεί και επεξεργάζεται παράλληλα τις πληροφορίες που μας δίνει –κι ας μη φτάνει αυτό για να βρούμε τον δολοφόνο–, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε έτσι όπως λίγα βιβλία και λίγοι συγγραφείς μπορούν να μας κάνουν να αισθανθούμε: μία πληρότητα και μία ευεξία που δεν αγοράζεται εύκολα.

Και σίγουρα όχι τόσο φτηνά, όσο κοστίζει ένα βιβλίο της!

Τα βιβλία της Άγκαθα Κρίστι διαβάζονται σε ένα με δύο γεμάτα απογεύματα. Είναι ακριβώς όσο μεγάλα «πρέπει» να είναι. Χωρίς άχρηστες ή κουραστικές περιγραφές, που υπάρχουν μόνο για να υπάρχουν και για να προσθέτουν σε όγκο, έχουν το ιδανικό μέγεθος. Και είναι πολλά. Δεν είναι ένα, ούτε δύο, ούτε είκοσι. Είναι πολλά.

Α, ναι! Αν ήθελε, θα μπορούσε να ήταν ένας… υπερεγκέφαλος του εγκλήματος!
Αλλά ήταν μία πράα γυναίκα, με πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα, με έφεση στα ταξίδια, με αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο. Και το στιλ της είναι μοναδικό, αμίμητο και πανταχού παρόν σε όλα τους! Και αυτό δεν το βρίσκουμε πουθενά αλλού. Σε κανέναν άλλο συγγραφέα. Στα μάτια ενός τρίτου φαντάζει να επαναλαμβάνεται. Όμως δεν το κάνει ποτέ στην πραγματικότητα: κάθε φορά όλα ξεκινούν από το μηδέν. Κάθε φορά το ταξίδι ξεκινά από την αφετηρία. Και το απολαμβάνουμε σχεδόν με όλες μας τις αισθήσεις.

Κι ας είναι όλα κάπως μακρινά και έξω από τη δική μας πραγματικότητα. Αλήθεια, ποιος ζει στην αγγλική επαρχία, σε ένα πλούσιο, μεγάλο σπίτι με μπάτλερ; Κανείς! Παρ’ όλα αυτά, νιώθουμε τόσο οικεία στους χώρους που επιλέγει κάθε φορά – σαν να τους έχουμε δει από κοντά. Σαν να είναι το δικό μας σπίτι. Και οι δικοί μας άνθρωποι.

Όπως δικοί μας άνθρωποι –κομμάτι του εαυτού μας, κομμάτι της κουλτούρας μας– είναι οι δύο, ανάμεσα στους άλλους, βασικοί της ήρωες: οι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους Ηρακλής Πουαρό και Μις Μαρπλ. Οι δικοί μας άνθρωποι. Οι πιο γνωστοί, μαζί με τον Σέρλοκ Χολμς, ντετέκτιβ της ιστορίας του αστυνομικού μυθιστορήματος. Δύο αρχετυπικοί ντετέκτιβ, που δεν έχουν όμοιό τους, και δεν έχουν κανέναν ισάξιο αντίπαλο.

Όμως ας μην πούμε άλλα. Η Άγκαθα Κρίστι ήταν, είναι και θα είναι πάντα εδώ για να μας ψυχαγωγεί με τα ανεπανάληπτα και ολόφρεσκα μυθιστορήματά της. Θα μας χαρίζει άπειρες ώρες δροσιάς, ευρηματικών σκέψεων, περίτεχνης πλοκής, αριστουργηματικών ανατροπών, κρυστάλλινου στιλ, δικαίωσης, κάθαρσης και απονομής δικαιοσύνης.

Και εμείς θα είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό. Και θα την ακολουθούμε πιστά, πάντα.

Η Άγκαθα Κρίστι στις Εκδόσεις Ψυχογιός

Από τις 30 Μαΐου κυκλοφορούν άλλοι δέκα νέοι τίτλοι της Άγκαθα Κρίστι, που θα απολαύσουν οι δεκάδες χιλιάδες αναγνώστες της και στην Ελλάδα.
Προχωρούμε έτσι ολοταχώς στην έκδοση των Απάντων της, πάντα με νέες μεταφράσεις, εκπληκτικά εξώφυλλα, ποιοτική εκτύπωση και βιβλιοδεσία, και βέβαια με χαρά, ικανοποίηση και αίσθηση –το εννοούμε– καθήκοντος.

Πρόκειται για τα εξής:

Πέντε νέες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον δημοφιλέστερο και ευφυέστερο ντετέκτιβ του κόσμου Ηρακλή Πουαρό

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΡΟΤΖΕΡ ΑΚΡΟΪΝΤ

«Η αλήθεια, όσο άσχημη και αν είναι, στα μάτια εκείνου που την αναζητά φαντάζει πάντα ιδιαίτερη και όμορφη».

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ

«Αν ο ένας δεν κάνει την κίνηση, τότε πρέπει να την κάνει ο άλλος∙ επιτρέποντας στον αντίπαλο να επιτεθεί, μπορείς να μάθεις κάτι γι’ αυτόν». 

ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΓΚΟΛΦ

«Είμαι πεπεισμένος ότι διατρέχω άμεσο κίνδυνο και, επομένως, σας εκλιπαρώ να σπεύσετε στη Γαλλία».

ΘΑΝΑΣΙΜΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

«Το κακό δε μένει ποτέ ατιμώρητο, μεσιέ. Η τιμωρία, όμως, ενίοτε παραμένει κρυφή». 

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ ΠΟΥΑΡΟ

«Μα όταν σου τα εξηγώ, mon ami, δεν είναι πάντοτε όλα απλούστατα;» 

Τρεις νέες ιστορίες με τη γηραιά και γλυκομίλητη Μις Μαρπλ που αποδεικνύει πως ο καλύτερος ντετέκτιβ είναι αυτός που έχει παρατηρήσει σε βάθος την ανθρώπινη φύση…

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΦΟΝΟ

«Σας προσκαλούμε στον φόνο που θα λάβει χώρα την Παρασκευή 29 Οκτωβρίου, στο Λιτλ Πάντοκς, στις 6:30 μ.μ.» 

Η ΦΑΡΜΑΚΕΡΗ ΠΕΝΑ

«Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά, αυτό λέω εγώ». 

Είναι νέοι, αδέκαροι και διψούν για συγκινήσεις. Μια νέα ιστορία με τους αγαπημένους μας ντετέκτιβ Τόμι και Τάπενς.

Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ

«Αναζητείται κάθε πληροφορία που αφορά την Τζέιν Φιν. Απευθυνθείτε Ι.Α.» 

Άγκαθα Κρίστι: Η δημοφιλέστερη συγγραφέας όλων των εποχών!

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΤΣΙΜΝΕΪΣ

«Πόσοι παράξενοι άνθρωποι χρειάζονται για να φτιάξεις τον κόσμο…» 

Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ

«Εγώ είμαι ο οδηγός του αυτοκινήτου…»

Οι πρώτοι δέκα τίτλοι που έχουμε εκδώσει έχουν γίνει ανάρπαστοι τόσο από νέους αναγνώστες όσο και από τους παλιούς, ή και… πολύ παλιούς θαυμαστές της Άγκαθα Κρίστι.

Σας ευχόμαστε απολαυστικές, πολύωρες, ευχάριστες και αξέχαστες αναγνώσεις! Άλλωστε, θα είστε παρέα με την καλύτερη.

Γιατί η απάντηση στην ερώτηση: “Whodunit better than Christie?” είναι η εξής:

Κ α ν ε ί ς !