Μια συζήτηση με την Kριστίνα Kαμπόνι για «Το μονοπάτι των αρωμάτων»

Η Κριστίνα Καμπόνι μιλάει για την προσωπική της ζωή, αλλά και το πρώτο της μυθιστόρημα Το Μονοπάτι των Αρωμάτων το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ στις 5 Μαρτίου.

Πώς γεννήθηκε Το μονοπάτι των αρωμάτων;

Από προσωπικές μου εμπειρίες. Ζω στην εξοχή, περιτριγυρισμένη από φυτά και λουλούδια κάθε είδους. Είμαι μελισσοκόμος, που για μένα είναι περισσότερο τρόπος ζωής παρά επάγγελμα. Ο κόσμος μου είναι γεμάτος αρώματα. Το να εκτρέφεις μέλισσες, σημαίνει να βιώνεις σε βάθος τη φύση. Η ευημερία τους είναι θεμελιώδους σημασίας, κι έτσι έμαθα να τις παρατηρώ, να παρακολουθώ σχολαστικά τη δουλειά τους και να προσαρμόζομαι στις συνήθειές τους. Όταν τα λουλούδια είναι ώριμα και αρχίζουν να εκκρίνουν το νέκταρ με το οποίο τρέφονται οι μέλισσες, ο αέρας γεμίζει αρώματα. Εκείνη τη στιγμή αρχίζει η συγκομιδή. Με τον καιρό έμαθα να αναγνωρίζω κάθε λεπτομέρεια. Τα λουλούδια επικοινωνούν με τις μέλισσες μ’ αυτόν τον τρόπο. Ετούτη τη συνειδητοποίηση την κατέκτησα σιγά σιγά και στη συνέχεια διευρύνθηκε με τρόπο εντυπωσιακό. Άρχισα να προσέχω, να μυρίζω τα πάντα και τότε κατάλαβα πως το άρωμα είναι μια γλώσσα, ένας λεπτός και άμεσος τρόπος επικοινωνίας. Και ήταν υπέροχο. Δεν ήταν ανακάλυψη, δεν μπορείς να ανακαλύψεις κάτι που υπήρχε ανέκαθεν. Απλώς έκανα δικό μου κάτι που βρισκόταν εκεί, στη διάθεσή μου, κάτω από τα μάτια μου. Ένιωσα κάτι σαν απώλεια για όσα είχα αγνοήσει μέχρι τότε και γοητεύτηκα από αυτόν τον κόσμο, ώστε ένιωσα την ανάγκη να τον μοιραστώ με όλους. Πώς μπορούσα να διηγηθώ όμως μια τόσο πολύπλοκη ιστορία; Μόνο μία αρωματοποιός θα μπορούσε να το κάνει. Μια γυναίκα ικανή για βαθιά συναισθήματα, με λεπτή ευαισθησία. Η απόγονος μιας παλιάς οικογένειας που μεταδίδει τη γνώση της από μητέρα σε κόρη. Αυτή, ήμουν βέβαιη, θα μπορούσε να περιγράψει ετούτο τον κόσμο, φτιαγμένο από αρώματα, από μυρωδιές, ισορροπώντας ανάμεσα στις λέξεις και στις αισθήσεις, μεταδίδοντας συναισθήματα. Τότε είδα ένα κοριτσάκι και μια γιαγιά. Ήταν τα σωστά πρόσωπα, αυτές θα μπορούσαν να διηγηθούν σε όλους τη σημασία των αρωμάτων.

Τα αρώματα είναι ο δρόμος, διηγούνται ιστορίες, είναι η γλώσσα για να μεταδώσει κανείς τα συναισθήματά του: αυτό επαναλαμβάνει η γιαγιά στην Έλενα. Και για σας τα αρώματα έχουν ετούτη τη δύναμη;

Είμαι πεισμένη πως ναι. Οι μυρωδιές είναι κάτι σημαντικό, μας βάζουν σε συναγερμό, μας γοητεύουν και μερικές φορές μας προκαλούν αηδία. Τα αρώματα σκάβουν μέσα μας, αποκρυσταλλώνουν τις συγκινήσεις. Μερικά μας διηγούνται επεισόδια από το παρελθόν, ξυπνώντας ό,τι νιώσαμε τότε. Αρκεί μια συγκεκριμένη μυρωδιά, το άρωμα στον αέρα μια συγκεκριμένη μέρα και η μνήμη μας αντιδρά, θυμίζοντάς μας κάτι που ζήσαμε. Εξάλλου, τα αρώματα δίνουν χαρά, κι έτσι μια βαρετή μέρα μπορεί να γίνει ξεχωριστή με δυο σταγόνες από το αγαπημένο μας άρωμα. Μπορεί να είναι και παρηγορητικό, όπως το άρωμα του ψωμιού ή των μπισκότων που μόλις βγήκαν από τον φούρνο, της βανίλιας και της μπουγάδας.

Πώς ανακαλύψατε το νόημα των αρωμάτων;

Όταν η ιδέα του μυθιστορήματος άρχιζε να παίρνει σάρκα και οστά, βάλθηκα να ενδιαφέρομαι για την καλλιτεχνική αρωματοποιία, αυτήν που γεννιέται γύρω από κάποιον που θέλει ένα άρωμα μοναδικό. Ήταν μια έννοια που μου κίνησε το ενδιαφέρον, μιλάμε για ένα άρωμα προσωπικό, φτιαγμένο κατά παραγγελία σαν ρούχο. Αναρωτιόμουν πώς γινόταν και κάποιες μυρωδιές με έκαναν να τρελαίνομαι, άλλες λιγότερο, ενώ άλλες μου ήταν ανυπόφορες. Έτσι άρχισα να ψάχνω ό,τι είχε να κάνει με τα αρώματα και ανακάλυψα πως το καθένα κουβαλάει ένα μήνυμα και ότι κάθε άρωμα προκαλεί μια συγκεκριμένη αντίδραση σ’ αυτόν που το μυρίζει ή το φοράει. Μερικά αρώματα, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται θεραπευτικά για το ξεπέρασμα δύσκολων καταστάσεων, άλλα για να μας κάνουν να νιώσουμε μεγαλύτερη σιγουριά, ενώ άλλα μπορεί να είναι εκείνο το κάτι που φωτίζει μια σημαντική συνάντηση ή κάνει αξέχαστη μια ιδιαίτερη βραδιά.

Στο βιβλίο υπάρχουν διάφορες συνταγές για τη δημιουργία αρωμάτων, από τα πιο παλιά μέχρι τα πιο μοντέρνα. Από πού γεννιέται αυτό το πάθος;

Από την ικανοποίηση που νιώθω μυρίζοντάς τα και από τη χωρίς όρια περιέργειά μου. Θέλησα να γνωρίσω κάθε μηχανισμό, κάθε αναγκαίο βήμα για τη δημιουργία ενός αρώματος. Και εντυπωσιάστηκα ανακαλύπτοντας πως η διαδικασία δεν έχει αλλάξει και πολύ ανά τους αιώνες. Φυσικά, τώρα πια οι εσάνς είναι διαφορετικές απ’ ό,τι στο παρελθόν, τα πάντα υπόκεινται σε κανόνες, αλλά η διαδικασία αυτή καθ’ εαυτή δεν έχει διαφοροποιηθεί ιδιαίτερα από την εποχή των πρώτων δασκάλων. Αυτό που σήμερα διαφέρει είναι το νόημα, η ιδέα ή, όπως λέγεται, το brief. Σήμερα το άρωμα διηγείται μια ιστορία: ξεκινάει από τις νότες κορυφής, τις πρώτες που μυρίζουμε, προχωράει στην καρδιά και τέλος βρίσκει τα ίδια τα θεμέλια του αρώματος, τις νότες βάσης.

Η Έλενα έχει το χάρισμα να καταλαβαίνει τους ανθρώπους και να προσπαθεί να τους βοηθήσει με τη βοήθεια των αρωμάτων. Κάποια στιγμή όμως στη ζωή της το απαρνιέται, γιατί είναι συνδεδεμένο με πολύ οδυνηρές για κείνη αναμνήσεις. Οι εμπειρίες μας και το παρελθόν μας, κατά τη γνώμη σας, μπορούν να μας κάνουν να ξεχάσουμε ποιοι είμαστε πραγματικά;

Μια μεγάλη απογοήτευση, κυρίως όταν είμαστε πολύ νέοι, όπως στην περίπτωση της Έλενας, μπορεί να πυροδοτήσει ένα είδος άρνησης απέναντι σε ό,τι μας προκάλεσε αυτή την πίκρα. Συχνά στρεφόμαστε σε κάτι άλλο, σε κάτι που το επιδοκιμάζουμε μέσω της λογικής. Πιστεύω πως είναι κάτι που συμβαίνει συχνά, να χάνουμε δηλαδή ένα μέρος του εαυτού μας. Δε νομίζω όμως ότι πρόκειται για μια πραγματική άρνηση, αλλά για την ανακάλυψη μιας αποδεκτής εναλλακτικής λύσης. Το να διασχίζει όμως ένα δρόμο που δεν είναι ο δικός του, είναι καλό μέχρις ενός ορίου. Το να ξεγελάμε τον εαυτό μας δεν είναι ο σωστός τρόπος για να νιώσουμε ευτυχία. Είμαστε φτιαγμένοι κι από καρδιά, ψυχή και ρίζες, δεν αρκεί μόνο η λογική. Ζούμε σε μια κοινωνία που βασίζεται πολύ στο φαίνεσθαι, παραμελώντας την ουσία. Έχουμε πρότυπα που μας απομακρύνουν από την ατομικότητά μας, που αποτελεί τον μεγαλύτερο πλούτο μας. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα από το να είσαι ο εαυτός σου. Να βρεις τον εαυτό σου, να τον αναγνωρίσεις και να τον αποδεχτείς είναι ένα καλό ξεκίνημα για την ευτυχία.

Όταν ήταν ακόμα μικρή, η Έλενα έμαθε με σκληρό τρόπο ότι ακόμα και μια μητέρα μπορεί να κάνει λάθος επιλογές. Και μόνον όταν αποκτά παιδί, καταφέρνει να καταλάβει τη μητέρα της και ίσως να τη συγχωρέσει. Γιατί η μητρότητα είναι πράγματι το πιο δύσκολο επάγγελμα. Εσείς έχετε τρία παιδιά, συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Πιστεύω πως κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει. Μπορούμε να είμαστε ανελέητοι κριτές, όταν όμως αφήνουμε τον ρόλο μας, όταν από θεατές γινόμαστε πρωταγωνιστές, τότε αλλάζουν όλα. Το να είσαι μητέρα είναι κάτι ιδιαίτερα πολύπλοκο. Πρέπει να λαμβάνεις υπόψη σου τα πάντα, να είσαι πάντα παρούσα, κι αυτό συχνά είναι αδύνατον. Πιστεύω ότι πολλά χάσματα γενεών γέμισαν και καταργήθηκαν με την αλλαγή του ρόλου από κόρη σε μητέρα. Γιατί το να μοιράζεσαι την ίδια εμπειρία είναι κάτι που ενώνει. Αυτό συμβαίνει στην Έλενα, που αρχίζει επιτέλους να καταλαβαίνει καλύτερα τη μητέρα της, όταν η ίδια βλέπει πια να παρουσιάζονται μπροστά της ένα πλήθος από δυσκολίες για τις οποίες μέχρι τότε δεν είχε ιδέα. Σε κάποιο σημείο της ύπαρξής της, η Έλενα αντιμετωπίζει μια δύσκολη εγκυμοσύνη μόνη της, ακριβώς όπως η Σουζάνα. Τι μπορεί να είναι πιο αποκαλυπτικό;

Την πρώτη φορά που η Έλενα συναντάει τον Κάιλ, από το άρωμά του που «μυρίζει τριαντάφυλλο και βροχή» καταλαβαίνει πως είναι ένας άνδρας ευαίσθητος, με βασανισμένη καρδιά. Και ίσως αναγνωρίζει σ’ αυτόν ένα μέρος από τις δικές της πληγές. Δυο μοναξιές που συναντούν η μία την άλλη και μαζί ανακαλύπτουν έναν καινούργιο τρόπο συμφιλίωσης με τον εαυτό τους προκειμένου να ανοιχθούν ο ένας στον άλλο. Αυτό είναι για σας ο έρωτας;
Το πρώτο που ενώνει την Έλενα με τον Κάιλ είναι το ένστικτο. Κάτι μαγικό και παράλογο. Και οι δύο νιώθουν την ανάγκη να κοιταχτούν, να είναι κοντά, να βρουν στιγμές ευτυχίας. Δεν είναι κάτι που εξηγείται, γεννιέται από τον πιο απόλυτο παραλογισμό. Είναι δυο ψυχές συγγενικές που αναγνωρίζουν η μία την άλλη, που γοητεύονται η μία από την άλλη, που λαχταρούν η μία την άλλη. Αυτό το μυστήριο είναι για μένα ο έρωτας. Εξάλλου, ο έρωτας διαθέτει την τεράστια δύναμη να κινεί τα πάντα, είναι η πιο εκπληκτική μηχανή που υπάρχει. Χάρη στον έρωτα αρχίζουμε να αποδεχόμαστε πράγματα που προηγουμένως ήταν απαράδεκτα. Και το να αλλάξουμε την οπτική μας είναι κάτι που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τους άλλους και να αποδεχτούμε τον εαυτό μας. Τα μάτια του έρωτα είναι ικανά για όλα. Τα υπόλοιπα έρχονται στη συνέχεια.

Ένας άλλος πρωταγωνιστής της ιστορίας σας είναι το Παρίσι. Η Πόλη του Φωτός με τα χαρακτηριστικά δρομάκια της, τα υπέροχα μνημεία της, τη μαγική της ατμόσφαιρα. Πώς γεννήθηκε ο έρωτάς σας γι’ αυτή την πόλη;
Επισκέφθηκα τη Γαλλία πριν από πολλά χρόνια. Είναι μια χώρα που έμεινε στην καρδιά μου με τρόπο ανεξίτηλο: ο φωτεινός, σχεδόν εκτυφλωτικός ουρανός, τα υπέροχα κάστρα, η εξοχή με τις απέραντες ανθισμένες εκτάσεις. Και το Παρίσι είναι το σύμβολο αυτής της χώρας. Μια πόλη γεμάτη γοητεία, ιστορία, τέχνη και χάρη. Είναι συνώνυμο του θαύματος, του ρομαντισμού και… των αρωμάτων. Όλα εκεί ήταν για μένα έμπνευση: τα μέρη, ο ήχος αυτής της μουσικής και εξευγενισμένης γλώσσας, το χαμόγελο στη ζωή, τυπικό μιας μεγαλούπολης. Δε θα μπορούσα να διαλέξω κανένα άλλο μέρος για το βιβλίο μου.

Στο βιβλίο σας πρωταγωνιστεί επίσης η φύση: τα απέραντα λιβάδια με τις λεβάντες, οι γεμάτοι τριαντάφυλλα κήποι, ακόμα και οι υπαίθριες αγορές λουλουδιών. Πόσο σημαντική για σας είναι η επαφή με τη φύση και η ζωή στην εξοχή;
Ίσως η λέξη «σημαντική» να μην είναι η σωστή. Για μένα η ζωή στο ύπαιθρο είναι θεμελιώδους σημασίας. Δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, καθώς η δουλειά μου με οδηγεί στην εξοχή, σε αναζήτηση κατάλληλων λουλουδιών για τις μέλισσές μου. Πάντως, πιστεύω ότι η φύση ήταν πάντα μέσα μου. Μεγάλωσα στην εξοχή και οι αγρότες παππούδες μου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή μου. Μου έμαθαν να παρατηρώ και να αφουγκράζομαι. Κι έπειτα έχω άλλο ένα μεγάλο πάθος που με οδηγεί να ζω τη φύση: τα τριαντάφυλλα. Τα λατρεύω! Και μοιράζομαι με τη μητέρα μου αυτή τη γεμάτη ευωδιές αγάπη. Έχουμε πάρα πολλά, από τα πιο μεγάλα κι εντυπωσιακά, μέχρι τα πιο απλά και ντελικάτα. Έχουμε τριαντάφυλλα ιστορικά, παλιά και σύγχρονα. Το να μυρίζω το άρωμα των εγγλέζικων τριαντάφυλλων, για παράδειγμα, είναι για μένα μία αξέχαστη οσφρητική εμπειρία.

Θέλω να σας ρωτήσω από περιέργεια: ποιο είναι το αγαπημένο σας άρωμα;
Γύρω από το σπίτι μου υπάρχουν περιβόλια με πορτοκαλιές και λεμονιές. Τον Μάιο όλα βάφονται με το σμαραγδί χρώμα των καινούργιων φύλλων και με το λευκό των λουλουδιών τους. Εκείνες τις εβδομάδες, ο αέρας γεμίζει με το άρωμά τους. Είναι φρουτώδες, έντονο και μεθυστικό, θα τολμούσα να πω ότι σε υπνωτίζει. Ορίστε λοιπόν, αυτό είναι το αγαπημένο μου άρωμα. Μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια, τα γλυκά που ετοίμαζαν οι γυναίκες της οικογένειάς μου όταν ήμουν μικρή, τα παιχνίδια και το κυνηγητό κάτω από τα δέντρα. Όποτε το μυρίζω, μαγεύομαι, νιώθω καλά, νιώθω ευτυχισμένη.

Δουλεύετε ήδη πάνω στο καινούργιο σας μυθιστόρημα;
Ναι, είναι ένα μυθιστόρημα γεμάτο με έντονα συναισθήματα, η ιστορία μιας οικογένειας, ενός μυστικού κι ενός πάθους που θα βοηθήσει την πρωταγωνίστρια να δει τη ζωή της με άλλο μάτι. Οι γυναίκες αποτελούν πάντα για μένα μεγάλη πηγή έμπνευσης: ποτέ δεν το βάζουν κάτω και παρά τις δυσκολίες καταφέρνουν πάντα να χαμογελούν στο αύριο.